Üsküp 26 Temmuz 1963 yılında felaketlerin en büyüğünü yaşadı. Bu felakete daha yakından tanık olmak için TİMEBALKAN olarak “Birlik” gazetesinin arşivlerini açtık.
Haber: Hakan ALİ / Aydın DAVUD
“Birlik” Gazetesi yaşanan felaketten sonra bir sonraki sayısını ancak 9 Ağustos’ta çıkarabildi. Bunun sebebini Birlik kolektivinin okurlarına yapmış olduğu açıklamada, felakette Nova Makedonya basım evinin çalışamayacak bir duruma gelmesinden kaynaklandığı belirtiliyor.
Birlik arşivini incelerken 9 Ağustos 1963 sayısında göze batan bir çok manşet ve haber yer almaktaydı.
Depremden sonra “Üsküp var olmak için yok oldu” manşetiyle çıkan Birlik gazetesi gecikmeli de olsa Üsküp’te yaşanan felaketle ilgili bir çok önemli başlıklara yer verdi.
TimeBalkan’ın derlediği başlıklardan en önemlileri şunlardır;
Birlik gazetesinin ana manşetinde Şükrü Ramo’nun ele aldığı “Üsküp var olmak için yok oldu” yazısında, “Şehir ve yurt insanlarının sevgi yaşları, parmak ve tırnaklarından süzülen terlerle, en büyük sevinç duygusuyla kurulan büyük Üsküp’ün binaları mezar oldu insanlara. Karanlık harabeler içinden kaynaşan tozlu ağızların ağır ve yenlik yaraların – imdat , aman, koşun, kurtarın sesleri – hiçbirşeyle tasvir edilmek imkanında değil.”
“Yosip Broz Tito: Üsküp Yeniden Kurulacak”
Bu manşetin altında Tito’nun, “Üsküp’e isabet eden bu felaketi dün işittikten sonra, bu şehrin vatandaşları için hepimiz korkunç bir endişedeydik. Halbuki bugün, buraya geldiğimizde edindiğimiz intibalar, tasavvur edebildiğimizden daha büyük. Hakikaten milletlerimizin tarihinde görülmemiş bir felakete uğramıştır” açıklamalarına yer verilmiştir.
“Üsküp’te 34.364 ev harabeye döndü”
Bir diğer başlık altında, “Belediye kurmaylarından alınan malumatlara göre Kisela Voda belediyesi müstesna olarak Üsküp’ün hemen bütün masken fonu yer depreminden imha edilmiştir. Bütün evlerden 34.364’ü imha edilmiş yahutta kullanılamayacak dereceye gelmiştir” deniyor.
Necati Zekeriya’nın “Bir Sabah” başlıklı köşe yazısında , “Gözler iki çeşme, gözlerde yaş, dudaklarda pas, yüreklerde sızı, yüreklerde yas. Ölüm rengiyle gelen kanlı bir sabah. 26 Temmuz sabahlarının en korkuncu, en yıkıcısı, en yürekler parçalayıcısı” 26 Temmuz felaketi bu duygularla ifade edilmiş.
“Saat Kule” Belediyesinde 40.000 vatandaş evsiz” adlı başlığında , Saat Kule Belediyesi sekreteri paketçi evin söylediğine göre mesken binaları yüzde 90’ı harabeye dönmüş, 40.000 vatandaş evsiz kalmıştır. Evsiz kalan halkın büyük bir kısmı diğer ülkelere taşınmış.
“Prizren’de 300 kadar Üsküplü barındı” başlıklı haberde, Üsküp’ün büyük felakete uğrayınca kadınlarla çocukların iş için becerikli olmayanlarla birlikte Prizren’in bir çok köy ve kentlerine yerleştirildiği aktarıldı.
“Üsküp okulları ve üniversitesi” başlığında, Yer sarsıntısından ağır bir halde harap olan Üsküp Üniversitesi binaları ve laboratuvarları kullanılabilecek bir durumda olmadıkları için onların diğer şehirlere taşınma teklifi ortaya çıkmıştı. Makedonya’daki şehirlerden Ohri, Resen, Kalkandelen, Manastır, Prespa ve diğerleri anılmaktaydı. Daha sonraları üniversitenin birkaç fakültesinin Üsküp’te kalacağına dair haberler yayınlanmış.
