NATO’nun 24 Mart 1999’da eski Yugoslavya topraklarındaki bazı hedeflere yönelik başlattığı “Müttefik Güç Harekatı”nın üzerinden 19 yıl geçti.
NATO, 19 yıl önce bugün, Kosova’daki Arnavut ve Kosova halkına yönelik baskı ve katliamlara son verilmesi için Yugoslavya’ya yönelik “Sırplar dışarı, arabulucular içeri, sığınmacılar geri” amacını güttüğü ifade edilen “Müttefik Güç Harekatı”nı (Operation Allied Force) başlattı.
Baskı ve zulümlerin sona erdirilmesi ve Kosova’ya uluslararası birliklerin konuşlandırılması teklifinin Sırplar tarafından kabul edilmemesi üzerine başlayan harekatta İnsan Hakları İzleme Örgütüne (Human Rights Watch) göre 489 ila 528 sivil hayatını kaybederken, Yugoslavya tarafı sivil kaybının 1200 ile 5 bin 700 arasında olduğunu öne sürdü.
Taraflar arasında çatışmaların artması sonucu Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), 23 Eylül 1998’de Kosova’daki Arnavut ve Yugoslav tarafların ateşkes yapması talebinde bulunduğu 1199 sayılı kararı kabul etti.
Ülkenin orta kesimlerinde bulunan Gornje Obrinje (Abri te Eperme) köyünde bir aileden 20’nin üzerinde kişinin katledilmesi üzerine Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatının (AGİT) Denetim Misyonu olan Kosova Denetim Misyonu kuruldu. Aralık ayında Kosova Ovası’nın Sırp kökenli Belediye Başkanı Zvonko Bojanic’in Priştine yakınlarındaki cansız bedenine ulaşılmasının ardından ateşkes bozuldu.
Rambouillet Konferansı ve çözüm arayışları
Ülkenin orta kesimlerindeki Reçak’ta 15 Ocak 1999’da 45 Arnavut Kosovalı çiftçi katledildi. Yugoslavya katliamı reddederek öldürülenlerin Kosova Kurtuluş Ordusundan (UÇK) olduğunu savundu.
Kosova krizine çözüm arayışları 6 Şubat tarihinde, Fransa’nın başkenti Paris yakınlarındaki Rambouillet’de başlayan konferans ile bulunmaya çalışıldı. ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya ve Rusya’dan oluşan Temas Grubu tarafından teklif edilen konferans 23 Şubat tarihine kadar sürdü. Kosova heyeti, Amerikan ve İngiliz heyeti ile daha sonra Rambouillet Antlaşması olarak bilinecek anlaşmayı imzalarken, Sırp ve Rus tarafı bunu kabul etmedi.
Antlaşma Kosova’nın Yugoslavya’da özerk bir eyalet olarak NATO yönetiminde olması, Kosova’da düzenin korunması için 30 bin kişilik NATO birliği gibi maddeleri barındırıyordu. Sırp tarafı topraklarında kendi güvenlik güçlerinin yerine geçecek NATO birliklerini kabul etmeyerek, onların yerine silahsız BM gözlemcilerinin bulunmasını tercih etti.
NATO’nun Yugoslavya’yı bombalaması
Yugoslavya’yı ikna çabaları başarısızlıkla sonuçlanınca, NATO 10 Haziran’a kadar sürecek “Müttefik Güç Harekatı”nı 24 Mart 1999 saat 20.00’da başlattı. Türk Silahlı Kuvvetlerinin de 10 adet F-16 uçağıyla destek verdiği harekata Yunanistan hariç tüm NATO üyeleri yer aldı.
Harekat sırasında NATO’nun “yanlışlıkla” diye nitelendirdiği yabancı misyon temsilciliklerinin vurulduğu ve sivillerin hayatını kaybettiği olaylar da meydana geldi.
Mayıs ayı başında NATO Arnavut sığınmacılardan oluşan bir konvoyu Yugoslav askeri konvoy “zannederek” hedef almış, olayda yaklaşık 50 sivil hayatını kaybetti. Yine aynı ay Çin’in Belgrad Büyükelçiliğinin hedef alındığı bir saldırıda 3 Çinli gazeteci hayatını kaybetmiş, bu olay Çin kamuoyunun şiddetli tepkisine neden oldu.
Bir başka olay ise 19 ila 23 Mayıs tarihlerinde meydana gelen Dubrava Hapishanesi bombardımanı olarak kayıtlara geçti. Bombardımanda yaklaşık 19 mahkum ve gardiyan hayatını kaybederken, daha sonra tam sayısı bilinmese de 70’ten fazla mahkumun Sırp makamları tarafından bombardımanın ardındaki günlerde infaz edildiği iddia edildi.
NATO’nun yaklaşık 3 ay süren askeri harekatı sonucunda, Sırbistan Kosova topraklarından askeri ve polis güçlerini çekmeyi kabul etti.
Kumanova Askeri-Teknik Antlaşması
Makedonya’nın kuzeyindeki Kumanova kentinde 9 Haziran 1999’da Kosova savaşını sona erdiren ve Askeri-Teknik Antlaşma olarak bilinen anlaşma imzalandı. Ertesi gün 10 Haziran’da ise NATO operasyonlarını askıya aldı.
Aynı gün BM Güvenlik Konseyi, kabul ettiği 1244 sayılı karar ile BM’ye Kosova’da yönetim hakkı tanıdı ve görevi Birleşmiş Milletler Kosova Geçici Yönetim Misyonuna (UNMIK) verdi. İki gün sonra, 12 Haziran’da dönemin Yugoslavya Devlet Başkanı Slobodan Milosevic’in şartları kabul ettikten sonra Türkiye’nin de destek verdiği Kosova’da güvenliği sağlamakla görevli NATO önderliğinde çok uluslu barış gücü KFOR ülkeye girmeye başladı.
Kosova’daki savaşın yaşandığı 1998-1999 yılları arasında 8 binden fazlası Arnavut 10 binden fazla Kosovalı öldürüldü, 800 bine yakını Arnavut 1 milyonunun üzerinde farklı etnik gruplardan Kosovalı evlerini terk etti. Kosova 17 Şubat 2008’de Sırbistan’dan bağımsızlığını ilan etti. Kosova’yı bugün 113’ü BM üyesi, toplam 116 ülke tanıyor.
AA
