Geçtiğimiz günlerde vefat eden Bosna Hersek’in önemli şair ve entelektüeli Melika Salihbeg Bosnawi’yi, uzun bir süre Bosna’da yaşayan Sare Şanlı Hanımefendi 2015 yılında kaleme almış. Merhume Melik Salihbeg Bosnawi’yi anlatan bu güzel yazıyı siz değerli okuyucularımızın ilgisine sunuyoruz.
10 Mayıs 2015… Benim için önemli bir gün olduğu kadar Melike hanım için de önemli idi. Melike Hanım, annesini yıllar önce tam da bugünde kaybetmiş, ancak bugün kendi ifadeleriyle onun manevi dönüşümünün ilk günü, doğum günü olmuş. Türkiye’deki bir arkadaş vasıtasıyla tanıdığım ve telefonuna ulaştığım Melike hanımla bir gece evvel viberden yazıştık. (70 yaşında olmasına rağmen şahsi websitesini her gün güncelleyen kadının viber kullanmasına şaşırmamalıydım.) Kendisiyle görüşmek istediğimi belirttiğimde bir sonraki gün müsait olduğunu yazdı. Buluşacağımız saati ve yeri kararlaştırdık. Uykum gelene kadar heyecanla websitesinden şiirlerini, düzyazılarını, hayatını, kendisiyle yapılan röportajları okudum.
Ertesi gün bana verdiği saatte Başçarşı’daki katedralin önüne geldiğimde siyah örtüsü ve siyah elbisesi içinde sanki daha 40lı yaşlardaki bir hanım gibi göründü gözüme. O beni tanımadığından uzaktan elimi kaldırıp gülümseyerek yürüdüm kendisine. Beni görünce Maşallah diyerek en içten gülümsemesi ile yüzüme baktı. Sıkıca sarıldık ve hemen nerede oturacağımıza karar vermeye çalıştık. Evinin çok yakın olduğunu söyleyip, seçimi bana bırakınca bu değerli hanımın evini görmeyi tercih ettim. Yazdığı kitaplara dokunmak, ilham aldığı evin havasını solumak benim için önemliydi. Yaşına rağmen bu kadar dinç görünmesini anlamaya çalıştım. Yapacak çok işi vardı, heyecanı ve enerjisi bir genç kızda yoktu sanki.
Tarihi bir sokakta bulunan evi, en az sokak kadar tarih kokuyor. Birbirinden güzel çiçekleri, eski ama otantik eşyaları ve duvarlarda boş yer bırakmayacak kadar çok kitabı ile bu ev beni büyülüyor. Evin en aydınlık kısmındaki laptop ve çalışma masası o güzel şiirlerin ve yazıların harflere büründüğü köşe. Bu koca evi temizleyecek bir yardımcısı vardır diye düşünüyor ve dile getiriyorum hemen itiraz ediyor, her işi kendi başına yaptığını ve bundan memnuniyet duyduğunu belirtiyor. Boşnak kahvesi eşliğindeki sohbetimize başlıyoruz.
Melika Salihbeg Bosnawi Melike Hanım, 1945 Saraybosna doğumlu. Lise eğitimi Saraybosna’da tamamladıktan sonra Zagrep Üniveristesinde Siyasi İlimleri bitirmiş. Daha sonra Saraybosna’ya gelerek Çağdaş Felsefe alanında yüksek lisansını tamamlamış. Nannter üniversitesinden kazandığı burs ile Paris’te bir yıl Modern Sanat’ın Ontolojisi teziyle çalışmasını noktalamış. Saraybosna’ya tekrar döndüğünde kendi ruhunda yaşadığı büyük manevi dönüşüm, mevcut siyasi düzenle çatışmasına neden olmuş. Her tür eğitimini, geç kaldığını düşündüğü Arapça ve Farsça eğitimleri gibi yarıda kalmış. Bosna Hersek Kültür ve Eğitim Merkezindeki işine de aynı siyasi sebepten son verilmiş.
Edebiyat hayatına 1971 yılında “İzraz” isimli saygın bir mecmuada başlayan Salihbeg, o yıllarda hatırı sayılır ödüllere layık görülürken, 1979 yılında geçirdiği manevi değişim ile tesettüre girdiğinde ansızın en kaba şekilde edebiyat dünyasından dışlanmış. Kitap çalışmalarına, yazılarına kısaca entelektüel hayatına da sekte vurulmuş. Çoğu eseri basılmadan tahrif edilmiş, mevcut kitaplarına ise el konulmuş.
Melike Hanım Aliya İzzetbegoviç’in de aralarında bulunduğu 12 Müslüman entelektüel ile birlikte 23 Mart 1983 tarihinde henüz 12 yaşında olan oğlunun gözleri önünde evinden zorla alınmış ve hapse mahkûm edilmiş. Yaptığı 73 gün süren açlık grevi olmasa demir parmaklıklar arkasında can verecekti. Melike hanım o dönemi anlatırken, oğlunun hala kendisini toparlayamadığını, o günleri capcanlı hatırladığını hüzünle ekliyor. Sürgünde geçen yıllar, hapis hayatı, tutuklamalar, sorgulara rağmen, şiirlerine, yazılarına, çeviri ve senaryolarına devam eden Bosnawi, daha önce yazdığı mecralardan ve kitaplarını basan yayınevlerinden de darbe yemeye devam etmiş. Bugün kendi eserlerini kendisi bastırmak için uğraş veriyor.
Gelelim kendisinin Türkiye ile bağlantısına. Melike Hanım’ı savaş yıllarında Türkiye’deki tanınmış isimlerden biri ülkemize getirmiş hatta kendisini çok sayıda isimle de tanıştırmış. Kendisiyle tanışan çoğu insan fikirlerine, şahsiyetine ve verdiği mücadeleye hayranlık duyarken, Şii olduğunu öğrendikleri an onunla irtibatı kesmişler. Hatta onu Türkiye’ye getiren zat evinden dahi kovmuş. Bu durumda akıl ve vicdan sahibi bir aile kendisine sahip çıkmış, bir yakın akrabaları gibi muamele edip sevmişler. Nitekim ben de kendisine bu aile vasıtasıyla ulaştım.
Ne yazık ki Melike Hanım Bosna’da da benzer sorunla mücadele ediyor. Komünist rejime karşı verdiği mücadeleyi sırf Şii olduğu için görmezden gelenler bir yana, Şiilik ile uzaktan yakından alakası olmayan edebiyat kitapları kitapçılar tarafından hak ettiği ilgiyi görmüyor.
İnsanların Şii olduğunu bilmeden önce fikirlerinden etkilenmesi, kendisiyle konuşmaktan mutlu olmasının Şii olduğunu öğrendikleri anda değişmesine bir anlam veremediği gibi, sanırım artık bundan yorulmuş. O yüzden evine girer girmez Humeyni’nin resmini gösterip, Şii olduğunu ve eğer bu benim için bir problem olacaksa, hemen gidebileceğimi söylüyor. Hüzünleniyorum. Dinsize yapmadığımız muameleyi din kardeşlerimize layık görebildiğimiz için… Şia sempatizanı değilim ve hatta hiçbir zaman Şia’ya kendimi yakın hissetmedim. Ama ayrıştığımız noktalara rağmen alnı beş vakit secdeye varan bir Şii Müslümandan kaçmanın manasını kendime izah edemiyorum.
Tam üç buçuk saat kalıyorum Melike hanımın yanında ilk görüşmemizde. Sohbetine, hayat hikâyesine, fikirlerine doyamıyorum. Geçimini sağladığı kitaplarından satın almak istediğimi söylediğimde canı sıkılıyor. Israrla çok pahalı olduğunu söylüyor. Yine de almak istediğimi ve okumayı çok sevdiğimi söylüyor, ikna etmeye çalışıyorum kendisini. Yukarıda da değindiğim gibi, Melike hanım kitaplarını kendisi yayınlıyor, az sayıda bastırabiliyor ve bu nedenle bir kitabın maliyeti hayli yüksek oluyor. Sıradan bir kitabın yaklaşık üç katı fiyatı ederinde olan kitapları için indirim yapmaya çalışıyor, kabul etmiyorum. Dışarıda bir öğünlük yemek parası olduğunu söylediğimde, gerçek bir okuyucu bulduğunu düşünerek seviniyor. Elbette imzalatıyorum. Kalkmama yakın paranın bir kısmını vermeye çalışıyor, utandığını söylüyor ancak sonuna kadar helal ettiğimi, emeğinin karşılığının çok daha fazlası olduğuna inandığımı söylüyorum.
Defalarca sarılarak ayrılıyorum. Ama kendisini ziyarete tekrar geleceğimi biliyorum…
kaynak: http://www.on5yirmi5.com/yazar/sare-sanli/174266/unutulmus-bir-devrimci-melika-salihbeg-bosnawi.html
