Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), son 6 yılda Kuzey Makedonya’da başta eğitim ve sağlık olmak üzere farklı alanlarda yaklaşık 500 projeyi hayata geçirerek Türkiye’nin dost elinin Kuzey Makedonyalılara ulaşmasında önemli rol oynuyor.
Türkiye ve Kuzey Makedonya hükümetleri arasında 2005’te imzalanan iş birliği protokolü kapsamında ülkedeki faaliyetlerine başlayan TİKA, eğitimden sağlığa, tarım ve hayvancılığın geliştirilmesiyle kırsal kalkınmanın sağlanmasına, idari ve sivil altyapıların güçlendirilmesinden kurumsal kapasitenin geliştirilmesine, sosyal ve kültürel iş birliğinden kültürel mirasın korunmasına kadar geniş yelpazede projeler yürütüyor.
TİKA, Kuzey Makedonya’da 2015-2021 döneminde eğitim, sağlık, sosyal altyapı ve hizmetler, üretim, idari ve sivil altyapılar, restorasyon ile acil ve insani yardım gibi alanlarda 493 proje gerçekleştirdi.
Eğitim
Eğitimin bölgenin kalkınması ve gelişmesinde anahtar rol oynadığını belirten TİKA, bu bağlamda Kuzey Makedonya’nın Gostivar şehir merkezinde ve Gostivar’a bağlı Yukarı Banitsa köyündeki Mustafa Kemal Atatürk İlköğretim Okullarının tadilatı ve donanımlarını gerçekleştirerek 2 bine yakın öğrencinin Türkçe eğitim alacağı modern eğitim binaları ile eğitim altyapılarının iyileştirilmesine büyük katkı sağladı.
Kuzey Makedonya’nın doğu bölgesinde bulunan her Türk köyüne bir okul inşası projesini gerçekleştiren TİKA ayrıca ülkenin batısındaki Debre şehrinde 5 bin 400 metrekarelik alana sahip dört katlı, 29 derslik, fen bilimleri laboratuvarları, kütüphane, toplantı salonu ve idari ofislerden oluşan lise binası inşa edip donatarak okulun çevre düzenlemesini de üstlendi.
Kırçova şehrinde yaşayan Makedon, Arnavut ve Türk toplumuna yönelik yeni anaokulu binasının inşası ve donanımı ile ülkede yaşayan tüm toplumlar için eğitim projeleri üreterek eğitim altyapısının gelişmesine büyük destek veren TİKA, eğitim altyapılarının geliştirilmesinin yanında öğrenciler için kırtasiye ve burs destekleri ile 2006’dan itibaren 15 bin öğrenciye katkıda bulundu.
TİKA, Kuzey Makedonya’da bugüne kadar 24’ü onarım 16’sı inşaat olmak üzere toplam 40 ilköğretim okulu, lise ve üniversitenin Türkoloji bölümlerinin yenilenmesini ve donanımlarını sağladı, yaklaşık 17 bin öğrenciye de eğitim imkanı sundu.
Her yıl ülke genelinde açtığı kurs merkezleri ile yüzlerce öğrenciye Türkçe kursu veren TİKA, ana dilin ve kültürün pekişmesine katkı sağlamak amacıyla Türkiye’ye tarihsel ve kültürel gezi programları düzenledi.
Türkçe eğitim verilen okullarda görev yapan sınıf öğretmenlerine yönelik Türkiye’deki üniversitelerde alanında uzman akademisyenlerin katılımı ile hizmet içi eğitim programları düzenleyen TİKA’nın bu hizmetinden bugüne kadar 500’e yakın öğretmen faydalandı.
Sağlık
Eğitimin yanı sıra sağlık alanına da önem atfeden TİKA, tüm dünyayı etkisi altına alan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle Kuzey Makedonya’da oluşabilecek risklere karşı alınan tedbirler kapsamında kreşler, anaokulları, ilköğretim okulları ve çeşitli eğitim kurumlarında kullanılmak üzere 550 temassız ateş ölçer ve 750 dezenfektan istasyonu desteği sağladı.
Kuzey Makedonya’nın sağlık altyapılarının iyileştirilmesi ve kırsal bölgelerde yaşayan nüfusun sağlık hizmetlerinden etkin şekilde faydalanması amacıyla TİKA, sağlık ocaklarının onarım ve donanımları, hasta nakil acil yardım ambulans hibesi ve tıbbi ekipman desteği sundu.
Ülkedeki bebek ölümlerinin azaltılmasına yönelik, Kuzey Makedonya Cumhurbaşkanlığı himayesinde Üsküp Devlet Hastanesi Aziz Kiril ve Metodi Üniversitesi Klinik Merkezine bağlı Çocuk Hastalıkları Kliniğinin Acil Ünitesinin tadilatı ve donanımı gerçekleştirildi.
Ayrıca Üsküp Devlet Hastanesi Çocuk Hastalıkları Kliniği Yenidoğan/Çocuk Yoğun Bakım Ünitesinin kapsamlı tadilatını yapan TİKA, tıbbi cihaz ve ekipman desteği de sağladı.
Proje kapsamında salgın döneminde özellikle kırsal kesimlerde yaşayan vatandaşların sağlık hizmetlerine erişimlerinin artırılması, ülkedeki tüberküloz durumunun kontrol altına alınabilmesi, merkeze ulaşım imkanı olmayan hastalara erken teşhis ve önleyici tedavi hizmetlerinin sunulması amacıyla TİKA, Mobil Klinik Sağlık Taraması projesini hayata geçirdi.
TİKA, hastaneye gerekli tıbbi malzemeyi sağlamanın yanı sıra mobil kliniğin faaliyet gösterebilmesi için ihtiyaç duyulan teknik donanımı sağladı
Üretim
Kuzey Makedonya’da nitelikli gıda üretiminin artırılmasıyla işsizliğin azaltılması ve kırsal kesimden göçün önlenmesi amacıyla aile işletmeleri kurulmasına yönelik projeler de uygulayan TİKA aile sera tarım işletmelerine büyük katkı sağladı.
Kuzey Makedonya’nın kırsal bölgelerindeki 80 köyde ihtiyaç sahibi 1000 çiftçi aileye yönelik iklime bağlı kalmadan, bütün yıl boyunca sebzeciliğin yapılabileceği sera tarım işletmeleri kuruldu.
Arıcılık ve Arı Ürünlerinin Geliştirilmesi Projesi kapsamında Kuzey Makedonya’nın farklı bölgelerinde yaşayan başta Türk ve Makedon olmak üzere farklı etnik topluluklara mensup 200 aileye modern arıcılık için gerekli eğitim ve ekipman desteği sağlandı.
Ülke genelinde yıllık 250-300 ton bal hasadına karşılık, proje paydaşı aileler tarafından 25-30 ton bal üretimi yapılıyor.
Meyve yetiştiriciliğinin geliştirilmesinde ülkede yaşanan göç olgusunun azaltılarak halkın ekonomik refah seviyesinin yükseltilmesi amacıyla proje girdileri sağlanarak meyve bahçeleri oluşturuldu.
Ülke genelinde yaşayan dar gelirli aileler için alternatif geçim kaynağı oluşturmak amacıyla Ceviz Yetiştiriciliği Projesini de hayata geçiren TİKA, bu kapsamda 308 aileye toplam 10 bin 240 adet ceviz fidanı desteğinde bulundu.
İdari Altyapıların Güçlendirilmesi
Kuzey Makedonya’nın kamu kurumlarının hizmet ve fiziki kapasitelerinin artırılması kapsamında çalışmalar yürüten TİKA, Türkiye’nin bilgi, birikim ve tecrübesinin dost Kuzey Makedonya ile paylaşılması ve bu tecrübenin aktarılması için kapasite geliştirme programları uygulayarak kamu kurumlarındaki hizmet sunumunun geliştirilmesinde fiziki ve bilişim altyapılarının iyileştirilmesine katkı verdi.
Bu çerçevede Kuzey Makedonya Anayasa Mahkemesi ana toplantı salonunun kapsamlı onarım ve donanımını üstlenen TİKA, “Kuzey Makedonya Dışişleri Bakanlığı Dijital Arşiv Altyapısının Kurulumu” projesi kapsamında da 3 masaüstü bilgisayar, 2 renkli çok fonksiyonlu yazıcı, 5 tarayıcı, 1 arşiv depolama cihazı, 1 server ve 1 gelişmiş arşivleme yazılımı temin ederek gerekli eğitim desteğini sağladı.
Plasnitsa Belediyesi için yeni kamu hizmet binası inşa eden TİKA, bu binanın donanımı ve bilgi işlem altyapısını da yeniledi.
Restorasyon
TİKA, Osmanlı’nın yaklaşık 500 yıl hüküm sürdüğü Balkanlar ve Doğru Avrupa ülkelerinde bulunan Osmanlı dönemi evrakı, sicil, defter ve yazma eserler gibi arşiv malzemesinin tespiti, tasnifi, korunması, dijital ortama aktarılması ve birer örneklerinin Türkiye’ye kazandırılmasına yönelik projeler de gerçekleştirdi.
Kuzey Makedonya’da 774 adet dosya/defterden oluşan Osmanlı dönemi arşiv malzemesinden yaklaşık 130 bin görüntü elde edilerek Osmanlı Arşivi’ne teslim edildi ve tasnif edilip araştırmacıların hizmetine sunuldu.
Ortak tarihi kültürel değerlerin yaşatılabilmesi ve Kuzey Makedonya’daki bu tarihi yapıların varlıklarını sürdürebilmeleri amacıyla restorasyon projeleri de hayata geçiren TİKA, bu kapsamda başkent Üsküp’teki Sultan Murat Camisi, Üsküp İshak Bey (Alaca) Camisi ve Üsküp’e bağlı Saray Belediyesinde bulunan Hüseyin Şah Camisi’nin restorasyon ve çevre düzenlemesini gerçekleştirdi.
AA
