Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), Balkanlar’da Osmanlı döneminden kalma 80’den fazla cami, köprü, mevlevihane, tekke, türbe, çeşme ve hamam gibi eserlerin tadilat ve restorasyonunu yaparak bugüne ulaştırdı.
Balkanlar’da 550 yıl hüküm süren Osmanlı İmparatorluğu’nun hakimiyeti, Osmanlı kültürel mirasını buraya taşıyarak siyaset, iktisat, kültür ve din alanında derin izler bıraktı.
Bugün Osmanlı döneminde inşa edilen ve yüzyıllardır ayakta kalan cami, medrese, saat kulesi, hamam ve köprüler Osmanlı hakimiyeti ve kültürünün tanıklığını yapıyor.
TİKA, başta Balkanlar olmak üzere Orta Asya, Afrika, Kafkasya ve Uzak Doğu’da özellikle tüm Osmanlı mirası yapılara sahip çıkıyor.
Balkanlar’daki Osmanlı mirası ve hasar gören camilerin hayata yeniden kazandırılması için büyük özveriyle çalışan TİKA, Balkanlar’da 11 koordinasyon ofisiyle çalışmalarını yürütüyor.
TİKA’dan alınan bilgilere göre, TİKA bugüne dek Balkanlar’da 40 caminin restorasyonu ve tadilatını tamamladı.
Arnavutluk
Balkanlar’da yer alan taşınmaz kültürel varlıklarının önemli bir kısmını oluşturan camiler, Osmanlı zamanından kalma birer tarih vesikası olarak bölge halkı ve Türkiye arasındaki bağları ve ortak değerleri temsil etmesi sebebiyle büyük öneme sahip.
Bu bağlamda Arnavutluk’un başkenti Tiran’daki Osmanlı döneminde inşa edilen 8 büyük camiden olan ve Molla Bey ile oğlu Ethem Bey tarafından 1793-94 yıllarında yaptırılan Tiran Ethembey Camisi, 2018-2021 yılları arasında restore edildi. Cami, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla bu yıl ocak ayında yeniden hizmete açıldı.
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütünün (UNESCO) Dünya Miras Listesi’nde yer alan Tiran’daki tarihi Berat Bekarlar Camisi’nin restorasyonu da 2021 yılında tamamlandı.
Diğer taraftan Arnavutluk’ta Gjirokastra Pazar Camisi, Berat Hünkar Camisi ve Halveti Tekkesi, Preze Kale Camisi, Kruja Murat Bey Camisi, Elbasan Şehri Nazire Camisi, Korça Şehri İmrahorlu İlyas Bey Camisi ve Berat Şehri Kurşunlu Camisi restorasyonları da TİKA tarafından gerçekleştirildi.
Bosna Hersek
Bosna Hersek’in başkenti Saraybosna’da bulunan Ferhadiye Camisi, 1992-1995 yılları arasında yaşanan Bosna Savaşı esnasında yıkılmış ve direnişin sembolü haline gelen caminin yeniden inşa çalışmaları da yarım kalmıştı. Osmanlı dönemine ait en önemli tarihi ve kültürel eserlerinden biri olan caminin yeniden inşası 2014’te TİKA tarafından yeniden başlatılarak 2016’da tamamlandı.
Saraybosna’daki “en eski cami” olarak bilinen ve Saraybosna’nın kurucusu olarak bilinen Gazi İsabey İshakoviç tarafından 15. yüzyılın ortalarında yaptırılan Fatih Sultan Mehmet (Careva Hünkar) Camisi’nin restorasyonu da 2015’te yapıldı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın katılımıyla açıldı.
Öte yandan, Foça Hünkar Sultan II. Bayezid Camisi, Maglay Kurşunlu Camisi, Gacko Fazlagiça Kula Camisi, Handanye Camisi, Ulomljenica (Sagırcı) Camisi ile Aytos Sultan Beyazıd Veli Camisi de TİKA’nın yenileme ve tadilat çalışmaları kapsamında Bosna Hersek’te gerçekleştirdiği önemli projeler arasında yer alıyor.
Karadağ
Karadağ’ın Sancak bölgesinde Rojaye Belediyesine bağlı Bişevo köyünde bulunan ve 1620’de inşa edilen Rojaye Bişevo Şemsi Paşa Camisi de geçmişte birçok çok kez tadilat geçirdi. TİKA, temellerine kadar hasar görmüş olan camiyi aslına uygun olarak 2015’te yeniden inşa etti.
Karadağ’ın başkenti Podgorica’nın Tuzi kasabasında Osmanlı mezarlığı içerisinde Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılan ve 2. Dünya Savası sonrası yıkılan Nizam Camisi de TİKA tarafından 2015’te yeniden inşa edildi.
Bunların yanı sıra Podgorica Osmanagiç Camisi ve Plevlya Hasan Paşa Camisi de Karadağ’da yapılan diğer restorasyon çalışmaları arasında öne çıkıyor.
Kosova
Kosova’da Prizren’deki en önemli tarihi Osmanlı eserlerinden biri olan Sinan Paşa Camisi’nin 2007’de başlatılan restorasyon çalışmaları da 2011’de tamamlandı ve cami ibadete açıldı.
Kosova’daki klasik Osmanlı mimari ve İslam eserlerinin en önemli ve en değerli örneklerinden biri olan ve 1460-1461 yıllarında Fatih Sultan Mehmet Han tarafından inşa edilen Priştine Fatih Camisi restorasyon çalışmalarını da TİKA, 2010 yılında tamamladı.
Öte yandan Yanova Murat Paşa Camisi, Yaşar Paşa Camisi, Emin Paşa Camisi ile Suşitsa köyü (Mehmet Akif Ersoy) Camisi, Kosova’da gerçekleştirilen diğer önemli restorasyon çalışmaları olarak dikkati çekiyor.
Kuzey Makedonya
Kuzey Makedonya’nın başkenti Üsküp’te şehir merkezine hakim bir tepede yer alan, Üsküp’ün en büyük camisi olan Sultan Murat Camisi’nin 1436-37 yılları arasında Sultan Murat tarafından yaptırıldığı biliniyor. Cami ve müştemilatları TİKA tarafından 2016-2019 yılları arasında gerçekleştirilen kapsamlı restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışmaları sonrasında tamamlanarak 2020’de tekrar ibadete açıldı.
TİKA ayrıca 1438’de Üsküp Uç Beyi olan Paşa Yiğit’in oğlu İshak Bey tarafından yaptırılan ve Kuzey Makedonya tarihinde ve Osmanlı cami mimarisinde önemli yere sahip olan Üsküp İshak Bey Alaca Camisi’ni de yenileme ve çevre düzenlemesi çalışmalarını tamamlayarak 2020’de ibadete açtı.
Öte yandan, Kuzey Makedonya’daki Radanya Mahmut Ağa Camisi, Üsküp Mustafa Paşa Camisi, Manastır İshak Çelebi Camisi, Saray Hüseyin Şah Camisi ile Struga Mustafa Kebir Çelebi Camisi restorasyonları bu ülkede TİKA tarafından gerçekleştirilen önemli projeler arasında bulunuyor.
Ayrıca Romanya’da İsakça Mahmut Yazıcı Camisi ve Kosova’da Priştine Çarşı (Sultan Murat) Camisi restorasyon çalışmaları ise devam ediyor.
TİKA, Balkanlar’daki Osmanlı mirasını taşıyan eserlerin korunması ve geleceğe aktarılması amacıyla ilgili ülkeler nezdinde iş birliği faaliyetlerini sürdürüyor.
trtavaz
