Çoğumuz ilk yardımın ne demek olduğunu biliyoruz; bireyin nefes aldığından emin olmak, kan kaybını durdurmak ve kriz durumlarında bireye yardım edebilmek. Peki bir kişinin psikolojik olarak mücadele ettiği bir durumda ona nasıl ilk yardım uygulayabiliriz? Psikolojik ilk yardım (PİY), bilime dayalı ve herkesin uygulayabileceği bir müdahaledir. Psikolojik ilk yardımı bir kriz veya travma durumu söz konusu olduğunda, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) semptomlarının ilerlememesi ve hafifletilmesi gerektiği durumlarda uygulanır. Bu durumlardan bazıları afet, cinsel saldırı, terör olayları veya ölüm tehditinin söz konusu olduğu durumlardır.
- Güvenli bir ortamın ve temel gereksinimlerin sağlanması: Bir kriz durumunda kişi doğası gereği her şeyden önce güvende olduğundan ve temel gereksinimlerinin sağlandığından emin olmalı. Böyle durumlarda öncelikle su, gıda, barınma gibi herhangi bir ihtiyacı olup olmadığı sorulmalı, akabinde ilgili kurumlara haber verilmelidir ve haber verileceği de kişiye söylenmelidir.
- Bilgi toplama: Bu aşamada profesyonel bir yaklaşımla, kişinin olay ile ilgili deneyimleri, bunun kişiyi ruhsal ve fiziksel olarak nasıl ve ne kadar etkilediği nazik bir dille sorulur. Kişinin deneyimlerini sorarken, kişiyi daha fazla strese sokacak travmatik olayların detayları sorgulanmamalıdır. Bazı kişiler sorularınıza cevap vermek istemeyecektir, böyle durumlarda bu kişileri konuşmaya zorlamamalıyız.
- Sosyal kaynaşma: Travma semptomlarının ilerlemesini engelleyen en önemli unsurlardan biri kişinin yanında tanıdığı ve güvende hissedeceği insanların olmasıdır. Bu durumlarda kişiyi ailesi, arkadaşları, öğretmenleri veya evcil hayvanları ile olabildiğince zaman geçirebilmesini sağlamak ve teşvik etmek önemlidir.
- Sağlıklı başa çıkma yöntemlerini teşvik etme: Bunun için kişinin düzenli olarak uyuduğundan ve fiziksel olarak aktif olduğundan emin olmak gerekiyor. Kişiye kas gevşetme ve nefes egzersizleri öğretilmeli, çocukların oyun oynamasını, zıplamasını veya resim çizmesini teşvik etmeli. Bireylerin kendilerine özgü sağlıklı başa çıkma yöntemleri de olabilir, bunların ne olduğunu ‘Sana ne iyi gelir? İyi hissetmediğinde neler yaparsın?’ gibi sorularla bulabiliriz. Sağlıklı başa çıkma yöntemleri arasında müzik dinleme, yürüyüş, ibadet etme, resim çizme, bir yakınını arama, meditasyon gibi aktiviteler bulunabilir.
Kaynak:
Brymer, M., Layne, C., Jacobs, A., Pynoos, R., Ruzek, J., Steinberg, A., … & Watson, P. (2006). Psychological first aid field operations guide. National Child Traumatic Stress Network.
