Kuzey Makedonya’nın güneybatısındaki Manastır (Bitola) şehrinde bulunan 120 yıl önce inşa edilen Osmanlı dönemi eseri Islahhâne’nin özel bir kişi tarafından satışa çıkarılması tepkilere yol açtı.
Martin NİKOLOVSKİ / TİMEBALKAN ÖZEL
Manastır’daki Osmanlı Islahhâne’si özel bir kişi tarafından internet sitesi üzerinden gayrimenkul bölümünde “Satılık Eski İmarlı Bina” notuyla satışa sunuldu. Binada da satış ile ilgili duyuru pankartı asıldığı görüldü.
Eski İmarlı bina olarak bahsedilen yapının aslında Osmanlı döneminde Manastır’a inşa edilen Islahhâne olduğu ortaya çıktı. Islahhâne, Osmanlı döneminde kurulan sanat okullarına verilen addır.
Islah tesisi anlamına gelen bu terim, yetimlerin ve yoksul çocukların barındığı kurumlara atıfta bulunmak için kullanılmış ve bu tür okullar ilk kez Tuna vilayetinin Niş kentinde ve daha sonra Rusçuk, Halep, İstanbul ve Selanik’te açılmıştır.
Islah merkezlerinde öğrenciler bölgenin ve ordunun ihtiyaçlarına bağlı olarak güzel sanatlar, terzilik, ayakkabıcılık, demircilik ve marangozluk gibi çeşitli alanlarda temel bilgileri edinmiştir.
Islahhânelerin masrafları halkın yardımı ve bu kurumlarda üretilen ürünlerin satışından elde edilen kar ile karşılanmıştır.
– Makedonya bölgesinde 3 Islahhâne inşa edilmiş
Osmanlı’da toplamda 34 Islahhâne bulunurken Makedonya bölgesinde ise Manastır, Selanik (1865) ve Üsküp (1895) olmak üzere 3 Islahhâne inşa edilmiştir.
Manastır’daki Islahhâne 1894-1899 tarihleri arasında Manastır Valisi Abdülkerim Paşa tarafından inşa edilmiş ve okul 1899 yılında hizmete açılmıştır.
Eğitimin 5 yıl sürdüğü Islahhâne hem bir eğitim kurumu hem de bir yetimhane vazifesi görüyordu. Yetim ve fakir çocukların eğitim aldığı bu kurumda, varlıklı ebeveynlerin çocukları da ücret mukabilinde derslere katılma imkanına sahip oluyordu.
Söz konusu Islahhânelerin bir diğer önemli ıslah edici özelliği de hapis cezalarını çekmek için öngörülen yaşın altındaki çocuklar da burada eğitime tabi tutulmasıydı.
Manastır’da çocuk terk edilme sıklığı %0,69 gibi çok düşük bir oranda olduğu için okula çoğunlukla bazı hoş olmayan olaylardan sonra öksüz kalan çocuklar ve bir kısım çocuk suçluların katıldığı belirtiliyor.
– Islahhâne yasalarla korunmalı ve devlet onu en iyi nasıl kullanabileceğini düşünmeli
Uzun yıllardır Osmanlı döneminde Makedonya tarihini araştıran tarihçi Vasko Giçevski, konuyla ilgili TİMEBALKAN’a yaptığı açıklamada, Islahhâne’nin Manastır vatandaşlarının bağışları ve aynı zamanda belediyenin desteğiyle inşa edildiğini söyledi.
Giçevski, “Binayı belediye mühendisi Haralambo ve profesyonel ortağı Todor Mihalojvik projeleştirmiş. Bu okulda 1900/01 yılında 68 öğrenci eğitim almış ve müdürlüğünü Ömer Bey yapmış.” bilgilerini paylaştı.
Söz konusu okulda el sanatları, marangozculuk, ayakkabıcılık gibi genel eğitimler verildiğini aktaran Giçevski, “Okul, Sırp hükümetinin gelişiyle kapatıldığı 1912 yılına kadar kesintisiz olarak faaliyet gösterdi. Bina daha sonra gümrük binasına dönüştürüldü.” ifadelerini kullandı.
Islahhâne’nin yasalarla korunması gerektiğine ve devletin onu en iyi nasıl kullanacağını düşünmesi gerektiğine inandığını vurgulayan Giçevski, “Selanik’teki Islahhane’nin tamamen restore edilmiş olması ve bugün Selanik şehrinde teknik eğitim ile endüstri müzesi olarak hizmet veren bir kültür merkezi olması oldukça ilham vericidir.” değerlendirmesinde bulundu.
Yaklaşık 120 yıl önce inşa edilen Manastır Islahhânesi’nin bugün harap durumda olması ve özel kişi tarafından satışa çıkarılması başta Kuzey Makedonya Türkleri olmak üzere ülkedeki tüm vicdanlı vatandaşları derinden üzüyor.
