Zigetvar Kuşatması’nda hayatını kaybeden Kanuni Sultan Süleyman’ın iç organlarının gömüldüğü alanın bulunması için TİKA’nın koordinatörlüğünde başlatılan kazılar iki ülkeyi birbirine yakınlaştırıyor.
Osmanlı Devleti’nin en önemli padişahları arasında yer alan ve 7 Eylül 1566’da Zigetvar Kuşatması sırasında hayatını kaybeden Kanuni Sultan Süleyman‘ın Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığınca (TİKA) ortaya çıkarılan Macaristan’daki türbesi iki ülke arasındaki ilişkileri güçlendiriyor.
Zigetvar’daki Kanuni Sultan Süleyman Türbesi Kazı ve Araştırma Projesi kapsamındaki araştırmaları yürüten Türk kazı ekibi başkanı ODTÜ Mimarlık Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Uzay Peker ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman Kızıltoprak, çalışmalarıyla ilgili AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Kızıltoprak, Kanuni Sultan Süleyman’ın 73 yaşında ve hasta olmasına rağmen 3 aylık yorucu bir yolculuk neticesinde o dönemde küçük bir kale şehir olan Zigetvar’a sefere çıkmasının sebebinin bugün bile tartışma konusu olduğunu söyledi.
Zigetvar Kalesi’nin, Macar topraklarına Habsburg akınlarını engellemenin yanı sıra Viyana yolu üzerinde alınması gereken bir yer olduğuna dikkati çeken Kızıltoprak, sözlerini şöyle sürdürdü:
”Bir cihan padişahının 3 aylık bir yolculuk neticesinde nispeten küçük bir kaleyi ele geçirmeyi hedef edinmesi akla uygun ve beklenen cevap olmasa gerek. O zaman asıl hedef Viyana mıydı? Yaklaşık 11 yıldır sefere çıkmayan sultan Avrupa’daki rakipleri Habsburglara yaşlı olmasına rağmen hala güçlü olduğunu gösterip esaslı bir darbe vurmak için bir fırsat mı yakalamıştı? Ya da Macaristan’daki Osmanlı varlığını Habsburglara karşı kuvvetlendirmek mi istiyordu? Yeni Sadrazam olan Sokullu Mehmed Paşa’nın etkisiyle iç ve dış dinamiklere karşı bir gövde gösterisi yapmak niyetinde mi idi? Bunların birkaçı veya hepsi olabilir.”
Kızıltoprak, Osmanlılar ve Batılılar nezdinde Zigetvar Seferi’nin en önemli olayının kentin alınışı ya da kaybedilişi olmadığına, Viyana’yı tehdit edecek, sınırlarını Avrupa içlerine kadar genişleten bir hükümdarın hayatını kaybetmesi olduğuna dikkati çekti.
Kızıltoprak, Macarlar ve Hırvatlar açısından milli bir kahraman olan Zigetvar Kalesi komutanı Hırvat asıllı Miklos Zrinyi’nin kaleyi ve hayatını bu sefer sonucu kaybetmesine rağmen saygıyla anılmasının temel sebebinin de Sultan Süleyman’ın vefatına neden olacak şekilde bir savunma savaşı yapması olduğunu ifade etti.
Ünlü Fransız Kardinali ve Başbakanı Richelieu’nun, Kanuni’nin son seferine çıkıp hastalığı sebebiyle hayatını kaybettiği Zigetvar Seferi’ni ”Medeniyeti Kurtaran Savaş” diye isimlendirdiğini söyleyen Kızıltoprak, Kanuni’nin o dönemde Fransızları himayesine alarak Avrupa’daki düşmanlarının elinden kurtardığına işaret etti.
Kızıltoprak ayrıca Kanuni için Zigetvar’da Otağ-ı Humayun’da, yeni padişah olan, muzaffer ordu ve matem alayını karşılayan İkinci Selim’in katılımıyla Belgrad’da ve Ebussuud Efendi’nin imametiyle İstanbul’da olmak üzere üç defa cenaze namazının kılındığını kaydetti.
Bugün Macaristan’da bulunan Zigetvar Kalesi’nin esasen Osmanlı Devleti’ne ait bir eser olduğuna, Kanuni’nin Zigetvar Seferi sırasında kale tahrip olduğu için Osmanlılar tarafından yeniden inşa edildiğine değinen Kızıltoprak, ”Kale içinde bulunan ve Kanuni Süleyman adını taşıyan cami de o devirden kalan kıymetli bir diğer mimari eserdir. Buna ilaveten kiliseye çevrilen Müezzinzade Ali Paşa Cami şehrin merkezine yerleşen ve kente kurduğu vakıf aracılığıyla katkıda bulunan Türklerden kalan bir başka eserdir.” dedi.
TİKA’nın Zigetvar dışındaki Sultan Süleyman Otağ ve kentteki Türk Evi müzesinde yaptığı çalışmalarının önemine de işaret eden Kızıltoprak, ” Ayrıca Kanuni’nin iç organlarının defnedildiği alanın tespiti noktasında TİKA’nın desteği ile Türk arkeologların nezaretinde başarılı arkeolojik çalışmalar yapılmıştır. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda kazı alanının ziyaretçilere açılması ve bulunan objelerin Zigetvar’da bir müzede sergilenmesi Türk-Macar dostluğunu pekiştirecektir.” diye konuştu.
Türk kazı ekibi başkanı Prof. Dr. Ali Uzay Peker de TİKA ve Zigetvar Belediyesi arasında 2012’de imzalanan anlaşma çerçevesinde hayata geçirilen “Macaristan Zigetvar’daki Kanuni Sultan Süleyman Türbesi Kazı ve Araştırma Projesi” kapsamında, 2015’ten beri, Zigetvar’ın kuzeydoğusunda yer alan Üzüm Tepesi’nde Macar ve Türk ekiplerinin katılımıyla arkeolojik kazı çalışmaları yürütüldüğünü hatırlattı.
Peker, arkeolojik kazı çalışmaları neticesinde 2015’te, Kanuni Sultan Süleyman’ın kayıp türbesinin kalıntılarının gün yüzüne çıkarıldığını, 2016’da türbenin kuzeybatısındaki cami yapısının tamamı ortaya çıkarılmış ve tekke yapısının ise kısmi kazısının gerçekleştirildiğini kaydetti.
2017 yılı kazı çalışmalarında, tekkenin kuzeydoğu kanadının kazısının tamamlandığına ve kuzeybatı kanadı bir tekke odası hariç ortaya çıkarıldığına işaret eden Peker, sözlerini şöyle sürdürdü:
”Macar ortağımızın açıklamasına göre, kazı alanı Macaristan kanunlarının mecbur tutması nedeniyle arkeolojik buluntuların kış şartlarında bozulmasını önlemek üzere tekrar toprakla örtülmüştür. Bu durumun oluşmasına neden olan bir başka konu da kazı alanında henüz çözülemeyen kamulaştırma sorunları olmasıdır. Bölgede bir sembolik mezar anıtı ve/veya anı parkı düzenlenmesi için Macar makamlarının yapacağı yasal düzenlemeler ve idari girişimlere ihtiyaç bulunmaktadır. TİKA’nın görevlendirdiği Türk ekibi olarak sorumluluğunu aldığımız kazı çalışmalarını nihayetlendirmiş, kazı raporu ve yayınları teslim etmiş bulunuyoruz.”
Kanuni’nin ölümü gizlendi
Zigetvar Kalesi Kuşatması sırasında hayatını kaybeden Kanuni Sultan Süleyman’ın ölüm haberi askerler arasında moral bozukluğu yaratmaması için gizlenmişti. Kanuni’nin naaşının bozulmaması için iç organları çıkartılarak otağının bulunduğu yere gömülmüştü. Kanuni’nin bedeni ise muhasaradan sonra İstanbul’a getirilerek Süleymaniye Cami avlusundaki bugünkü yerine defnedilmişti.
Kanuni’nin ölümünden sonra tahta geçen 2. Selim, babasının iç organlarının gömülü olduğu yere türbe, etrafına da külliye yaptırmıştı. 150 yıl kadar kalan bu yapılar daha sonra Zigetvar Kalesi’ni işgal eden Habsburg askerleri tarafından yıkılmıştı. Daha sonra Macarlar tarafından bu bölgeye türbe anlamına gelen “Turbek” ismi konulmuştu.
Kanuni’nin izinde Macaristan’daki kazı çalışmaları
TİKA’nın Macaristan’ın Pecs Üniversitesine verdiği destekle başlatılan proje neticesinde Zigetvar kentinde Kanuni Sultan Süleyman’ın iç organlarının defnedildiği yer 2015’te tespit edildi ve kazı çalışmalarıyla Macaristan’da ilk defa Osmanlı yerleşkesi ortaya çıkarıldı.
TİKA ile Zigetvar Belediyesi arasında 2012’de imzalanan antlaşma çerçevesinde hayata geçirilen “Macaristan Zigetvar’daki Kanuni Sultan Süleyman Türbesi Kazı ve Araştırma Projesi” kapsamında, 2015’ten bu yana Macar ve Türk ekiplerinin katılımıyla Zigetvar’ın kuzeydoğusundaki Üzüm Tepesi’nde arkeolojik kazı çalışmaları yürütülüyor.
