Tüm dünya genelinde hızlıca yayılan COVİD – 19 Koronavirüsü maalesef son günlerde Ülkemizde hızlıca yayılmaktadır. Bunun akabinde Hükümet Olağanüstü Hal teklifini ilk önce Kuzey Makedonya Meclisine göndermiştir. Fesih durumunda olan Meclis bu kararı veremeyeceğinden, teklif Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanına gönderilmiş ve bugün ülke genelinde Anayasanın 125. Maddesine dayanarak Hükümetin teklifi ile Cumhurbaşkanı tarafından Olağanüstü Hal (OHAL) ilan edilmiştir.
Akıllara bir kaç soru gelebilir:
Sokağa Çıkma yasağı ilan edilecek mi?
İnsan hak ve hürriyetlerinde kısıtlamalar olacak mı?
Asker ve ya Polis Sokakta devriye gezecek mi – polis kontrolleri olacak mı?
Şu an ilan edilen Olağanüstü Hal ile sorulara şu cevapları verebiliriz:
Kuzey Makedonya Cumhuriyetinde Olağanüstü Hal hakkında bir kanun düzenlemesi maalesef bulunmamaktadır. Konu Anayasanın 125. Maddesine ele alınmıştır.
Maddeye göre, olağanüstü hal ülkede doğal afetler ve salgın hastalıklarının meydana gelmesinden sonra ilan edilebilir. Normal şartlarda Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanı, Hükümet ya da en az 30 Milletvekilinin teklifi ile Meclis tarafından ilan edilmektedir. Bu durum 30 gün geçerli olmak şartıyla milletvekillerin 3/2 oy çoğunluğu ile ilan edilir. Meclisin toplanamaması durumunda Olağanüstü Hali Cumhurbaşkanı ilen eder ve Meclis toplandıktan sonra bunu onaya sunar (Ülkemizde olduğu gibi).
30 gün geçtikten sonra şartlar aynı durumda ise Olağanüstü Hal durumu devam ettirilebilir.
Olağanüstü Hal ya da savaş durumunda Hükümet, Anayasa ve Kanunlara dayanarak “Kanun Hükmünde kararnameler (KHK)” yayınlayabilir.
Olağanüstü Hal durumunda Hükümet, yasama ve yürütmenin bütün yetkilerini kendinde toplar.
Ülkemizde ki duruma gelecek olursak, yukarıda bahsi geçen sorular (Sokağa çıkma yasağı gibi) şu an söz konusu değil. İlan edilen Olağanüstü Halin tek amacı, oluşan salgında devlet mekanizmasının idari süreçlerden kaçarak Kanun Hükmünde Kararnameler ile hızlı karar alma mekanizmasının ortaya çıkmasıdır. Eğer ki Yola çıkma yasağı ya da polis kontrolü oluşacaksa, bundan sonraki süreçte bu kararlar, Hükümet tarafından Kanun Hükmünde Kararnameler ile ilerideki günlerde alınabilir. Yapılan açıklamalara bakacak olursak, yetkililer sokağa çıkma yasağı ve gibi durumların, İnsanların alınan önlemlere ne kadar uyacağına bağlı olduğunu söylemektedirler.
Kuzey Makedonya Anayasası 54. Maddesinde oluşabilecek Olağanüstü Hal ya da savaş durumlarında İnsan hak ve hürriyetlerin kısıtlanabileceğini ele almaktadır. Oluşan bu istenmeyen durumda krizi iyi yönetmek ve salgını önlemek amacıyla, Devlet organları bir çok karar ile son günlerde kişi hak ve hürriyetlerini kısıtlamaya gitmiştir. Tam da bu yüzden, konu hak ve hürriyetler olunca devlet mekanizmasının hızlı çalışması için Olağanüstü Hal ve Kanun Hükmünde Kararnameler kaçınılmaz hukuki bir durumdur.
Oluşan bu salgın döneminde devlet biran evvel alınacak olan: sağlık tedbirleri, Ekonomik gidişat, zararların giderilmesi, küçük ve büyük işletmelerin durumu, mali politikalar ve yardım, yeni borçlandırılma kararı, bütçe açığının rebalansı, bütçeden bir daldan başka bir dala aktarmalar( en çok sağlık alanına aktarımlar yapılacak ), serbest dolaşım hakkı, kriz yönetimi, salgınla mücadele, eğitim, atamalar ve sosyal politikalar gibi konuları Kanun Hükmünde Kararnameler hızlıca gerçekleştirecektir.
Millet olarak Devletimiz tarafından alınan önlem ve tedbirlere uymak hepimizin vatandaşlık görevidir. Bu zor günleri en az zararlar atlatmamız temennimizdir. Lütfen kurallara uyalım.
Uluslararası Balkan Üniversitesi Genel Sekreter Yardımcı
Hukukçu
M-r İbrahim MURAT
