Eski Yugoslavya’dan ayrılan Balkan ülkelerinden Kuzey Makedonya, bağımsızlığının 30. yıl dönümünü kutluyor.
Eski adıyla Makedonya, 1990’lı yılların başında eski Yugoslavya’daki siyasi ayaklanmalar ve çatışmalar sonucu bağımsızlığını ilan etti. 8 Eylül 1991’de düzenlenen bağımsızlık referandumunda halkın yüzde 95,3’ü “bağımsız Makedonya” için oy kullandı.
Bağımsızlık ilanının ardından başta Türkiye ve Bulgaristan olmak üzere Slovenya, Hırvatistan, Rusya ve Bosna Hersek gibi pek çok ülke Makedonya’nın bağımsızlığını tanıdıklarını açıkladı.
Bağımsız Makedonya’nın ilk Cumhurbaşkanı Kiro Gligorov olurken, ülke 26 Nisan 1992’de de kendi para birimi denara kavuştu, aynı yılın ağustos ayında da kendi ordusunu kurdu.
Makedonya, 8 Nisan 1993’te Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulunda yapılan oylamada oy birliğiyle BM üyeliğine kabul edilse de güney komşusu Yunanistan’ın itirazı sonucu geçici referans olarak “Eski Yugoslavya Cumhuriyeti Makedonya” adıyla üyeliğe alındı.https://bcd4b5c12027cb75aeab79a155018a0c.safeframe.googlesyndication.com/safeframe/1-0-38/html/container.html
– Yunanistan ile “isim sorunu”
Makedonya ile Yunanistan arasındaki isim sorununun çözümü için müzakereler yıllarca kesintilere uğrasa da farklı zamanlarda devam etti.
Müzakereler, 2017’de Makedonya Sosyal Demokratlar Birliği (SDSM) öncülüğündeki koalisyon hükümetinin başa gelmesiyle yeniden başladı. Makedonya Başbakanı Zoran Zaev ile dönemin Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras 2018’deki Davos Zirvesi’nde bir araya geldi.
BM ara buluculuğunda süren müzakerelerin ardından Haziran 2018’de Prespa Anlaşması (isim sorununun çözümü ve stratejik partnerlik anlaşması) imzalandı.
Bu anlaşmaya göre, Makedonya adını “Kuzey Makedonya” olarak değiştirecek, konuyla ilgili Eylül 2018’de referandum yapılacaktı.
Referandumda halka “Makedonya ve Yunanistan arasındaki anlaşmayı kabul ederek Avrupa Birliği (AB) ve NATO üyeliğine var mısınız?” sorusu yöneltilirken, muhalefetin boykot ettiği oylamaya katılım yüzde 36,91’de kaldı ancak oy verenlerin yüzde 91,46’sı “evet” dedi. Ardından Mecliste isim değişikliği için anayasada yapılan değişiklikler de üçte iki çoğunlukla kabul edildi.
Anlaşma Yunanistan Meclisince de onaylanırken, yeni adıyla Kuzey Makedonya’nın Avrupa-Atlantik entegrasyonu önünde engel olan çeyrek asırlık isim sorunu da çözülmüş oldu.
– Kuzey Makedonya’nın NATO yolculuğu
Kuzey Makedonya ilk olarak 1999’daki Washington Zirvesi’nde NATO üyeliğine aday oldu.
NATO üyeliğine en çok yaklaştığı dönem ise 2008’deki Bükreş Zirvesi’ydi. O dönem Makedonya’nın NATO üyeliğine tamamen hazır olduğu değerlendirildi ancak üyeliği isim sorunu nedeniyle Yunanistan’ın vetosuna takıldı.
Prespa Anlaşması’nın ardından Kuzey Makedonya ilk olarak Temmuz 2018’de NATO’dan katılım müzakerelerine başlama daveti aldı.
Şubat 2019’da ise NATO üyesi ülkeler Kuzey Makedonya’nın NATO’ya katılım protokolünü imzaladı ve bu protokolün üye devletlerin meclislerinde onaylanma sürecinin ardından Kuzey Makedonya 27 Mart 2020’de NATO’nun 30. üyesi oldu.
– AB’ye üyelik dış politikadaki stratejik hedef
Kuzey Makedonya’nın NATO üyeliğinden sonra dış politikadaki birinci stratejik hedefi AB’ye üye olmak.
Kuzey Makedonya, AB ile ilişkilerini düzenleyen İstikrar ve Ortaklık Anlaşması’nı 9 Nisan 2001’de imzaladı. 2005’te “aday ülke” statüsü verilen Kuzey Makedonya, 2008’de ise AB Komisyonu tarafından müzakerelere başlama tavsiyesi aldı.
Yunanistan ile isim sorununun çözümünün ardından ülkedeki yetkililerin Kuzey Makedonya’nın Ekim 2019’da yapılacak zirvede katılım müzakerelerini başlatma kararı alacağını duyurmasına karşın bu gerçekleşmedi. Başbakan Zaev, bu karara ilişkin “ülkesinin tarihi bir hatanın kurbanı olduğunu” ifade etti.
Başta Fransa’nın Kuzey Makedonya ve Arnavutluk hakkında karar alınmasına karşı çıkması ve Birlik içerisinde fikir birliği olmaması nedeniyle AB’ye katılım müzakerelerinde metodoloji değişikliğine gidileceği duyuruldu.
Birkaç ay sonra, Mart 2020’de ise AB resmi olarak Kuzey Makedonya ve Arnavutluk’u müzakerelere başlamaya davet etti. Kuzey Makedonya, AB’nin yakın gelecekte katılım müzakerelerini başlatmasını ve ilk faslı açmasını bekliyor.
– Bulgaristan vetosu
Kuzey Makedonya AB ile üyelik müzakerelerine bir adım daha yaklaşmışken bu sefer doğu komşusu Bulgaristan, 2017’de iki ülke arasında imzalanan dostluk, iyi komşuluk ve iş birliği anlaşmasını anımsatarak Sofya’nın ısrar ettiği şartların yerine getirilmediği gerekçesiyle Kuzey Makedonya’nın önüne engel çıkarıyor.
Kuzey Makedonya AB üyelik müzakerelerinin başlatılması süreci eşiğindeyken, Bulgaristan Eylül 2019’da AB ülkelerine mektup göndererek Kuzey Makedonya’daki “Bulgar karşıtı devlet ideolojisi” hakkında tarihi gerekçeler sunup Makedon kimliği ve diline yönelik tutumu için destek istedi.
Üyeliğe aday ülkelerin AB’ye çözülmemiş sorunlar getirmemesi gerektiği belirtilen mektupta, Üsküp ile olan anlaşmazlıkların, çözülmemiş çekişmeler olduğu ve bütün bunların, Kuzey Makedonya’nın üyeliğine ilişkin AB’de karar alma sürecine olumsuz etki edebileceği vurgulandı.
Bulgaristan’ın bu yöndeki resmi vetosu 17 Kasım 2020’de yayımlanırken, dönemin Bulgaristan Dışişleri Bakanı Ekaterina Zaharieva, ülkesinin Kuzey Makedonya’nın AB katılım müzakere çerçevesini onaylamadığını kaydederek “Bulgaristan düşmanlığı temelli bir ideolojiye dayanan bir devletin AB’de yeri yok” görüşünü paylaştı.
Ayrıca Zaharieva, Kuzey Makedonya’nın 1999’da uzlaştığı resmi dil konusundaki formülü desteklememesi, Bulgaristan ile dostluk, iyi komşuluk ve iş birliği anlaşmasının uygulanması için yol haritasının yerine getirilmemesi ve Kuzey Makedonya’nın Bulgaristan’da sözde Makedon azınlığının bulunmasıyla ilgili iddialarının Bulgaristan’ın veto kararının ana nedenlerinin arasında yer aldığını söyledi.
Kuzey Makedonya hükümeti yetkilileri, söz konusu kararı “sorumsuz ve jeostratejik hata” olarak nitelendirerek Kuzey Makedonya’nın geleceğinin Avrupa’da olduğunu vurguladı.
– 19 yıl sonra nüfus sayımı
Kuzey Makedonya Meclisi, 21 Ocak 2021’de nüfus, hane halkı ve konut sayımı ile ilgili yasayı onayladı. 1-21 Nisan’da yapılması öngörülen sayım, ülkedeki yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınıyla ilgili durum nedeniyle Başbakan ve SDSM Genel Başkanı Zaev ile VMRO-DPMNE Genel Başkanı Hristiyan Mickoski arasında martta varılan anlaşmayla 5-30 Eylül’e ertelendi.
Bunun yanı sıra diasporadaki vatandaşların sayımı çevrim içi sistem aracılığıyla 1 Mart’ta başladı. 1-15 Mart’ta ise Kuzey Makedonya ordusunun ülke içi ve dışındaki mensupları, ceza infaz kurumları ve ıslahevlerinde bulunan mahkumlar ve evsizlerin sayımı gerçekleştirildi.
Öte yandan, Kuzey Makedonya Meclis Başkanı Talat Caferi, 6 Ağustos’ta imzaladığı kararnameyle yerel seçimlerin 17 Ekim 2021’de yapılacağını duyurdu.
– “Açık Balkan” Girişimi
Batı Balkan ülkeleri Sırbistan, Arnavutluk ve Kuzey Makedonya’nın kurduğu ve kamuoyunda “Mini Schengen” olarak bilinen bölgesel girişim, Kuzey Makedonya Başbakanı Zoran Zaev, Arnavutluk Başbakanı Edi Rama ve Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’in 27 Temmuz’da bir araya geldiği Üsküp’te, “Açık Balkan” (Open Balkan) olarak adlandırıldı.
Bu girişimi desteklemeyen Kosova, Karadağ ve Bosna Hersek, girişimin bölge için net hedefleri olmadığını savunuyor.
– Afganistan olayları ve Kovid-19 salgını
19 Ağustos’ta kendi vatandaşlarının tamamını Afganistan’dan tahliye ettiğini duyuran Kuzey Makedonya’ya, geçici sığınma için kabul edilen 750 kişiden 149’u ulaştı.
Öte yandan, ülkede Kovid-19’a karşı aşılama süreci, 17 Şubat 2021’de başlarken, şu ana kadar farklı üreticilerden olmak üzere 1,3 milyondan fazla doz aşı uygulandı. Bu süre zarfında başta Türkiye olmak üzere farklı ülke ve kurumlar Kuzey Makedonya’ya aşı bağışında bulundu.
– EURO 2020’ye katılım başarısı
Kuzey Makedonya A Milli Futbol Takımı, tarihinde ilk kez Avrupa Futbol Şampiyonasına (EURO 2020) katılmayı hak kazandı.
EURO 2020’de C Grubu’nda Hollanda, Ukrayna ve Avusturya ile karşılaşan Kuzey Makedonya 3 maçta 3 yenilgiyle grubu son sırada tamamladı.
