Köprülü (Veles)

VI.yy.’da Veles Şehrine Slavlar yerleşmeye başlamışlardır. Şehrin Slav Dilindeki ismi olan Veles, Slav Tanrısı “Veles”ten gelmektedir. 1004 yılında bölge Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’nun eline geçmiş, daha sonra ise Bulgar Krallığı tarafından feth edilmiştir.

Bulgar Kralı Çar Koloyan’ın ölümü üzerine Sırp Stefan Nemanyiç bölgenin kontrolünü eline almıştır.  14.yy.sonlarından 1912 – 13 yıllarına kadar  Osmanlı hakimiyetinde kalmıştır. Şehrin tam ortasından geçen “Vardar” Nehrinin üzerine inşa edilen pek çok köprü bulunmasından dolayı, Osmanlılar bu Şehre “KÖPRÜLÜ” ismini vermişlerdir.

Osmanlı Devleti’nin Rumeli’yi feth etmesiyle birlikte İslamlaştırma ve Türk Yerleşmesi Politikaları ve Evlad-ı Fatihan diye bilinen Türkmen- Yörük yerleşimlerinin en önemli Kenti olan Köprülü (Veles),  Sultan I.Murad Han tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Rumeli’ye 1385 – 1440 ve 1481 yılları arasında Anadolu’nun Saruhan (Manisa), Karesi (Balıkesir), Aydın ve Karaman (Konya ve civarı) Beyliklerinden önce Serez ve Filibe’ye, Oradan da Pirlepe (Prilep), Manastır  (Bitola), Florina civarı ile Üsküp ve civarı ( Valandovo -Iştip -Radoviş) yöresine iskan edilen Turkmen-Yörüklerin yoğun şekilde yaşadıkları Kent Köprülü  (Veles)…

Köprülü (Veles)’te Osmanlı Döneminde yoğun bir Türk- Müslüman ahali yaşıyor iken, günümüzde toplam nüfusu Resmi 2002 Nüfus Sayımı verilerine göre : 1.638 kişidir.

Köprülü  (Veles)’te en eski yerleşim birimlerinden olan; Çeltikli (Orizari)’de 19 kişi,  Buzalkovo’da 22 kişi, Kruşye’de 1 kişi, Prelavac’te 21 kişi, Soyaklar’da 3 kişi Türk olarak kaydolmuşlardır. Crkvina Köyü 1950 yılında başlayan Serbest Göç ile tamamen boşalmıştır.  Karatman’da tek bir aile vardır.  Dorfullu’da 25 aile, Cumalı (Lozovo)’da 2 hane Türk yaşamaktadır.

Bu bölgede ki Türk Köyleri; Karatmanlı, Dorfullu, Köseler, Cumalı, Sarıhamzalı, Hamzabey, Dinler,  Çalışlar,  Kumanlar, Soyaklar, Mahmutçular, Yuvanlı ve Gorobintsa’dır. Köprülü ve Civarından Turkiye’ye göç edenler çoğunlukla Manisa ve Izmir’de iskan olmuşlardır.

“Rekalıların Kardeşliği”… Ha…! Bir de; Köprülü (Veles) ‘te Müslüman- Torbeş Ahalinin yaşadıkları “ÇASKA” Kasabasına bağlı Yukarı Vranyofca ve Melnisa Köyleri ile, Viniçani , Vodovrat ve Rosoman Kasabaları bulunmaktadır.  Özellikle Yukarı Vranyofça ve Melnisa Köyleri biz “Rekalar” yöresi Torbeşleri açısından önemlidirler.

Köprülü (Veles)’ ye 28-30 km. mesafede Yakupisa Dağı’nın eteklerinde kurulan Gorna Vranyofca Köyü 1953 yılı Nüfus Sayımına göre : 450 Hane ve 4.100 kişilik nüfusa sahip büyük Köydür. Üsküp’teki Saymanlık Kütüğünde “Vranyofça-i Balâ” ismi ile zikredilmiştir. Miladi 1770 yılında kurulmuştur.

Makedonya’nın Batısında yer alan ve Manastır Vilayeti’nin Debre – i Balâ Sancağı’na bağlı Reka-i Balâ ve Reka-i Zir Nahiyelerinde Kolera salgını “Çuma” musallat olur. Halk salgından kırılır.

Bunun üzerine ekseri çoğunluğu benim doğduğum ve Atalarımın köyü olan Jirovnisa (Źirovnica) , o yıllarda ki ismi Źarnovnica’dan ve civarda bulunan Rostuşe, Velebrdo ve Prisoynisa’dan göç edip kaçan halk önceleri,  Üsküp’te Aşağı Koliçani Köyüne gelirler.

Bir kısmı Cvetovo ve Zelenikovo köylerine yerleşirler. Vardar’a yakın olan bu bölgede sel korkusu ile sivrisineklerden dolayı büyük çoğunluk daha güvenli olan Melnisa ve Yukarı Vranyofça köylerine yerleşirler.

Ilginç bir tespitimi paylaşayım; Bu köylere yerleşen Rekalılar geldikleri eski köylerindeki mahalle, sokak ve kabile isimlerini günümüze kadar kullanmışlardır.  Nisan 2017 tarihinde Izmir’li İşadamları dostlarım Sayın Ahmet Kıran Veysilovski ve Sayın Naci Butel ile Köprülü (Veles), Çaşka, Melnisa ve Yukarı Vranyofça köylerine yaptığım araştırma gezimde bu köyleri iki kez gezip görmek ve Yukarı Vranyofça Camiini ziyaret etmek , Türbelere dua etmek ve orada yaşayan köylüler ile oturup sohbet etme imkanım oldu.

Konuştukları Makedonca Dili (Naşınski) dediğimiz RekaTorbeşlerinin dilidir. Günümüzde bu iki köy, Jirovnisa Köyü ile 1974 yılından bu yana Kardeş Köy antlaşması çerçevesinde ikili ilişkilerini geliştirmişlerdir. Bu iki köyden Turkiye’ye göç edenlerin büyük çoğunluğu ; Izmir’de Çiğli, Şemikler, Yenimahalle, Nergis, Demirköprü, Maltepe ve Tuzlayolu mahalleleridir.

Akhisar-Manisa, Istanbul, Kırklareli, Bursa, Yalova, Sinop, Eski Foça, Seferihisar, Tire-Izmir’de yerleşmişlerdir.

Selam ve Saygılarımla…