Makedonya Cumhuriyeti sınırları içerisinde bulunan İştip, Üsküp’ün 94 km. doğusunda yer almaktadır. Nüfusu 60.000 civarında olan şehirde; merkezde 200, köylerinde 300 olmak üzere toplamda yaklaşık 500 Türk hanesi yaşamaktadır. İştip’te Osmanlı dönemine ait tarihî eserler bulunmaktadır. Zamana meydan okuyarak varlığını devam ettiren bu eserler; Kadın Ana Camii, Hüsâmeddin Paşa Camii, Bedesten ve Taş Köprü’dür. Bu haftaki yazımda, bu mezkûr eserlerin günümüzdeki durumlarına biraz değinmek istedim.
Dr. Özay Balkan / TİMEBALKAN
Malum olduğu üzere camiler Müslümanların nezdinde büyük önem arz etmektedir. Zira adından da anlaşıldığı gibi cami; toplanma ve ibadet etme yeri anlamına gelmektedir. Bir şehirde, köyde veya mahallede cami bulunması o muhitte Müslümanların yaşadığını göstermektedir. Camiler sadece ibadet yeri değil; aynı zamanda ilim öğrenme, öğretme ve Müslümanların bir araya gelerek hasbihâl ettikleri mekanlardır. Ecdâdımız bir yeri fethettiğinde ilk olarak şehrin merkezî konumlarına camiler inşa etmişler ve böylece o bölgelerin Müslümanların hakimiyet sahasına dahil olduğunu göstermişlerdir.
Kadın Ana Cami şehrin merkezî konumunda olup günümüzde ibadete açıktır. Hüsâmeddin Paşa Camii ise İştip’in hemen hemen her yerinden görülebilen güzel bir yerde inşa edilmiştir. Malesef Hüsâmeddin Paşa Camii’nin hüzünlü bir hikâyesi vardır. Makedon yetkililere göre bu cami Osmanlı hükümranlığından önce kilise iken, Osmanlı devleti İştip’i fethettikten sonra bu kiliseyi camiye dönüştürmüştür. Fakat tarihi kaynaklarda bu caminin kilise olduğuna dair bir emare bulunmamaktadır. Üzülerek belirtmeliyim ki Hüsâmeddin Paşa Camii bugün faal olmayıp harabe bir halde bulunmaktadır. Duamız o ki inşâllah en kısa zamanda Makedonyalı yetkililerce gerekli işlemler yapılır ve bu cami İştipli Müslümanların ibadetine açılır.
Bir diğer Osmanlı eseri de İştip’in merkezinde bulunan Bedesten’dir. Maalesef bugün Bedesten ziyarete kapalıdır. Oysa ki halkın hizmetine ve turistlerin ziyaretine açılabilir. Böylece bir tarihî eser daha İştip’e kazandırılmış olur. İştip’teki Osmanlı eserlerinden bir diğeri de Bregalnica nehri üzerinde bulunan Taş Köprü’dür. Üsküp’teki Taş Köprü’ye benzeyen bu eser, tarihî değeri bilinmediği için bakımsız durumdadır ve İştip’te yaşayan pek çok insan bu köprünün varlığından dahi habersizdir. Ancak İştip Taş Köprüsü birtakım çalışmalarla gün yüzüne çıkarılabilir. Mesela Üsküp’teki Taş Köprü gibi ışıklandırmalar yapılabilir, çevresi düzenlenebilir ve böylece Köprü’nün estetik görünümü ortaya çıkar. Bu şekilde İştip’in tarihî bir eseri gün yüzüne çıkarılarak yerli ve yabancı turistlerin ziyaretine sunulmuş olur. Bu gibi çalışmalarla İştip, Makedonya’da ziyaret edilmesi gereken önemli bir şehir haline gelmiş olur.
İştip/Radanya’da bulunan Mahmut Ağa Camii hakkında parantez açmak istiyorum. Bu vesileyle doğup büyüdüğüm köy olan Radanya’yı kısaca tanıtmış olacağım. İştip’e bağlı toplam 12 Türk köyü bulunmaktadır. Bunlar: Argulica, Kılavuzlu, Kepekçili, Yonuzlu, Pırnalı, Kutsa, Poçuval, Şaşavarlı, Hocalı, Kurfalı, Gaber ve Radanya’dır. Mezkur köylerde yaklaşık 300 Türk hanesi yaşamaktadır. Bu köylerden Radanya İştip’e 15 km uzaklıkta şirin bir Türk köyüdür. Radanya 1950’li yıllara kadar 300 hanelik bir Türk köyü iken günümüzde orada 80 hane civarında Türk, 120 hane civarında da Makedon yaşamaktadır.
Asıl değinmek istediğim Mahmut Ağa Camii’nin hikâyesine dönecek olursak Radanya’daki Mahmut Ağa Camii, 1648 tarihinde Osmanlı mimarisiyle inşa edilmiş önemli bir camidir. 1950’li yıllarda köydeki Türklerin anavatan Türkiye’ye göçüyle birlikte cami sahipsiz kalmış ve zamana yenik düşerek 2014 yılına kadar harabe halde bulunmaktaydı. 2014 yılında Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) tarafından restore edilen camiye hala imam hatip atanmamıştır. Buradan yetkililere sesleniyorum. Neden hala bu camiye imam hatip atanmadı? Oysa ki Türkiye’deki imam hatip liselerinden ve İlahiyat fakültelerinden mezun olmuş genç arkadaşlarımıza bu camide görev yapma hakkı verildiği takdirde güzel hizmetler yapılacağı kanaatindeyim. Bu yazımda kısaca bahsettiğim camiler hakkında önümüzdeki haftalarda müstakil yazılar kaleme almayı düşünüyorum. Selâm ve dua ile…
Not: İştip hakkında detaylı bilgi için Bilal Ruşid’in Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde tamamladığı “SALNAMELERE GÖRE XIX. ASIRDA İŞTİP’TE SOSYO EKONOMİK VE İDARİ DURUM” adlı yüksek lisans tezine bakılabilir.
