30 yıl boyunca finansmana ihtiyaç duyan Bosna Hersek, 2023’te Ermenistan ve Gürcistan ile beraber Uluslararası Kalkınma Birliği’nin (IDA) donörü oldu.
Bosna Hersek, Dünya Bankası’nın alt kuruluşu Uluslararası Kalkınma Birliği’nin (IDA) 22 Temmuz-24 Temmuz tarihlerinde düzenlenen “Bölgesel Forum” da dahil olmak üzere bir dizi etkinliğe ev sahipliği yaptı. Bu etkinliklerde Bosna Savaşı’ndan bu yana Bosna Hersek’in yeniden inşası, ekonomik dayanıklılık yolculuğunda kat edilen mesafe ve ülkenin IDA ile arasındaki ortaklık kutlandı.
IDA, Dünya Bankası’nın düşük ve alt-orta gelirli ülkelere finansman ve kalkınma desteği sağlayan kuruluşu. Bu gibi ülkelerde IDA’nın sağladığı fon kullanılarak, altyapının yeniden inşası, gelecek nesillere yapılacak yatırım, uzun süredir devam eden savaşın yol açtığı psikolojik çöküş ve rehabilitasyon ihtiyaçları karşılanıyordu.
Bu etkinlik aynı zamanda uzun süredir IDA tarafından finanse edilen, IDA’nın sağladığı fona ihtiyaç duyan bir ülke konumundaki Bosna Hersek’in donör konumuna geçişinin işaretiydi. Bosna Hersek, 1992-1995 yıllarında yaşanan Bosna Savaşı’nda büyük zarar görmüştü. Savaştan sonra dahi Bosna’nın ekonomisi, zarar görmüş altyapısı ve refah seviyesi iyiye gitmedi.
Nüfusun çoğu gıda yardımına ihtiyaç duyuyordu. Birçok hizmet ve temel altyapı tesisi tahrip edilmiş veya kullanım dışı kalmıştı. Tarlalarda mayınlar vardı. Ve Bosna’nın yeniden inşası o dönem çok daha “karmaşık bir görev” olarak görüldü.
Bosna’nın ekonomik üretimi de 1995’in sonlarına doğru savaş öncesine kıyasla yüzde 10 ila yüzde 30’luk gerileme yaşadı. Gayri safi yurt içi hasıladaki kayıp ise yüzde 20’ydi. Yani kişi başına düşen gelir 460 euro (16.495 Türk Lirası) seviyesindeydi. Hemen hemen her yerde asker ve polis kontrol noktaları vardı. Bu durum hareket özgürlüğünü büyük ölçüde kısıtlarken, ekonomik toparlanmanın zorluklarına katkı sağlıyormuş gibi düşünülüyordu.
Sonuç olarak ülke, IDA da dahil olmak üzere önemli ölçüde dış yardıma bağımlı hale geldi. IDA, 1960 yılından bu yana 115 ülkeye, ağırlıklı olarak düşük faizli krediler, hibeler yoluyla 533 milyar dolar (17 trilyon 560 milyar Türk Lirası) fon dağıttı. Bunlar ekonomik verimsizlik, siyasi çalkantılar ve çatışmalar nedeniyle yetersiz kaynaklara sahip ülkelerin hala uygun maliyetli finansmana erişebilmelerini sağlıyor.
IDA, Bosna Hersek’e nasıl yardımcı oldu?
IDA, Bosna Hersek ve Dünya Bankası ortaklığının 30’uncu yılını kutlamak üzere Temmuz ayında, “Çatışma sonrası yeniden yapılanma, sürdürülebilir barış ve kalkınmaya doğru bir yolculuk” başlıklı bir rapor yayınladı.
IDA’nın Bosna Hersek’e yaptığı temel yardımlardan biri, 1995’te savaş daha sona ermeden önce, ülkenin yeniden inşası ve kalkınmasıydı. Bu yeniden yapılandırma çabalarının başında, on yıllardır ülkenin kültürel mirası olarak görülen Mostar Köprüsü’nün yeniden inşası vardı.
Bosna Hersek Akademik Topluluğu Üyesi Dr. Rajko Tomas, IDA’nın hazırladığı raporda şu ifadeleri kullandı: “Dünya Bankası uzmanları kısa bir süre içerisinde Bosna Hersek genelinde güven kazanmış, yeniden yapılanma, yaşam koşullarının iyileştirilmesi, ekonomik sürdürülebilirliğin sağlanması, yoksulluğun azaltılması, reformların uygulanması ve geleceğin tasavvur edilmesi gibi ülkedeki sıradan insanların arzuladığı konuları ele almıştır. İşte tam da bu nedenle Dünya Bankası, Bosna Hersek’in her yerinde güvenilir bir ortak olarak görülmüştür.”
IDA, 1996 yılından bu yana Bosna Hersek’e 2.8 milyar dolardan (92 milyar 250 milyon Türk Lirası) daha fazla yatırım yaptı. Dünya Bankası’nın Bosna’nın savaş sonrası ortamda yeniden ayağa kalkmasına yardımcı olmasının bir diğer detayı ise, sosyalist ekonomiden piyasa ekonomisine geçişte Saraybosna’ya destek olmaktı.
Dünya Bankası Grubu İcra Direktörü’nün eski danışmanı Monique Koning, 30’uncu yıla özel raporda, “Savaştan sonra Bosna Hersek’te özel sektör yatırımlarını artırmak, ekonomiyi canlandırmak ve istihdam yaratmak için ‘barış’ çok önemliydi.” diyor.
Özelleştirme Teknik Yardım Projesi, İşletme ve Banka Özelleştirme Uyum Kredisi, İstihdam Destek Projeleri, Özel Sektör Kredi Projesi ve buna benzer diğer projeler aracılığıyla IDA, ülkedeki özel sektörün yeniden istikrara kavuşmasında, büyümesinde ve yabancı yatırımların çekilmesinde önemli rol oynadı.
Ayrıca ulaşım, atık yönetimi, konut, altyapı, enerji üretimi, su temini, kara mayınlarının temizlenmesi, tarımın geliştirilmesi gibi ekonomik ve sivil hizmetlerin ilerleyişinde de Dünya Bankası’nın yardımcı olduğu, 30 yıllık ortaklıkta ülke GSYİH’sinin üç katına çıktığı, ihracatın 10 kat arttığı, sosyal ve ekonomik iyileşmelerin görüldüğü belirtiliyor.
Bosna Hersek yönetiminin, serbest piyasaya geçişte IDA ile birlikte gösterdiği çabalar, mali istikrarı korumada ve yoksulluğu azaltmadaki hamleler, ülkenin geçen yıl Ermenistan ve Gürcistan ile birlikte donör statüsü kazanmasına yol açtı. Bu sayede IDA aracılığıyla yoksul ülkelere destek verecekler ve savaştan zarar görmüş diğer ülkelere de ilham kaynağı olacaklar.
Ayrıca Dünya Bankası, Bosna Hersek’in Avrupa Birliği’ne katılımını da destekliyor. Raporda, “Bosna Hersek’in AB’ye katılmaya karar vermesiyle birlikte, entegrasyon sürecinin desteklenmesi, Dünya Bankası’nın ortaklık stratejilerinin ve projelerinin ana teması haline gelmiştir.” deniliyor.
Kaynak: euronews
