Bosna’nın Sırp kontrolündeki bölgesinin lideri Milorad Dodik, 1995 Bosna soykırımı için her yıl bir anma günü düzenlenip düzenlenmeyeceğine ilişkin BM oylamasından bir gün önce Balkan ülkesinden ayrılma tehdidinde bulundu.
Bosna Hersek’te Sırpların çoğunlukta olduğu entitenin lideri Milorad Dodik, 1995 yılında Srebrenitsa’da 8,000’den fazla Boşnak’ın öldürüldüğü soykırımın anılması için her yıl bir gün belirlenmesine ilişkin BM oylamasından bir gün önce, Balkan ülkesinden çekilme tehdidini yineledi.
Kurbanların yakınları ise oylamanın, ölümlerin inkâr edilemeyeceği ya da unutulmayacağı tarihi bir güne işaret edeceğini söyledi.
Almanya ve Ruanda tarafından desteklenen BM karar tasarısı Boşnaklar tarafından desteklenirken, Bosnalı Sırp Dodik ve komşu Sırbistan’ın popülist cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic tarafından protestolara ve karşı lobi kampanyasına yol açtı.
İki lider karar tasarısının “tüm Sırpları soykırımcı” olarak damgalayacağını söylüyor, ancak tasarıda suçlu olarak Sırplardan açıkça bahsedilmiyor. Hem Sırbistan hem de Bosnalı Sırplar Srebrenitsa’da soykırım yapıldığını inkâr ediyor, ancak bu durum iki BM mahkemesi tarafından tespit edilmiş durumda.
Bosna’da soykırımın inkârına karşı 2021 yılında eski Yüksek Temsilci Valentin Inzko tarafından çıkarılan bir yasa bulunuyor.
‘Adil bir karar bekliyoruz’
Katliamda yakınlarını kaybedenler için suçun kapsamının inkâr edilmesi daha fazla acı anlamına geliyor. Srebrenitsa Anneleri grubundan Munira Subasic, bu nedenle BM oylamasının mağdurlar, hakikat ve adalet için “çok şey ifade ettiğini” söyledi.
“Yalanlar içinde yaşayan, gerçeği bilmeyen insanlar, bu BM kararına bizden daha fazla ihtiyaç duyacaklar” diyen Subasic, Bosnalı Sırplar ve Sırbistan’daki “soykırım inkarcılarını” kastettiğini söyledi.
Kendisi de Srebrenitsa’da birkaç aile üyesini kaybeden Nura Begovic, “Adil bir karar bekliyoruz, bize, ailelere dünyada adalet olduğunu, insanlığın var olduğunu söyleyecek bir karar” dedi.
11 Temmuz 1995’te Bosnalı Sırplar Srebrenitsa’da BM tarafından korunan güvenli bir bölgeyi ele geçirdi. En az 8,000 Boşnak erkek ve erkek çocuğunu eşlerinden, annelerinden ve kız kardeşlerinden ayırarak katlettiler.
193 üyeli BM Genel Kurulu karar tasarısını perşembe günü görüşmeyi ve ardından oylamayı planlıyor. Sırbistan müttefikleri Rusya ve Çin’in desteğine sahipken, karar tasarısı ABD, Fransa, İtalya ve diğer Batılı devletlerin çoğu tarafından destekleniyor.
Bosna’nın yaklaşık yarısını oluşturan ve Sırpların çoğunlukta olduğu bir idari birim olan Sırp Cumhuriyeti’nin başkanı Dodik, sosyal medya platformu X’te yaptığı açıklamada BM kararının Boşnakların destekçileri tarafından ülkeye dayatıldığını ve ülkeyi böleceğini söyledi. Hükümetinin perşembe günü resmi olarak bir ayrılık teklifinde bulunabileceğini söyledi.
Dodik X’te yaptığı açıklamada “Bosna Hersek sona erdi, daha doğrusu ona yemin edenler tarafından sona erdirildi. Geriye kalan tek şey hepimizin iyi komşular olmak ve barış içinde ayrılmak için çaba sarf etmemizdir.” dedi.
Dodik geçmişte Sırpların çoğunlukta olduğu entitenin Bosna’dan ayrılması ve muhtemelen komşu Sırbistan’a katılması için bu tür tehditlerde bulunmuştu. Kendisi ve diğer bazı Bosnalı Sırp yetkililer, Bosna’da 1992-95 yılları arasında yaşanan savaşı sona erdiren ABD arabuluculuğundaki barış planını tehlikeye attıkları gerekçesiyle ABD, İngiltere, Almanya ve diğer ülkelerin yaptırımları altında bulunuyor.
Srebrenitsa katliamları, Yugoslavya’nın dağılmasının milliyetçi tutkuları ve Bosnalı Sırpları ülkenin diğer iki ana etnik nüfusu olan Hırvatlar ve Boşnaklarla karşı karşıya getiren toprak hırslarını açığa çıkarmasının ardından gelen savaşın kanlı doruk noktasıydı.
BM’nin en yüksek mahkemesi olan Uluslararası Adalet Divanı 2007 yılında Srebrenitsa’da işlenen fiillerin soykırım olduğuna karar verdi ve mahkemenin kararı taslak kararda yer alıyor. Bu, İkinci Dünya Savaşı’ndaki Holokost’tan bu yana Avrupa’da yaşanan ilk soykırımdı.
‘Hayır’ kampanyası
Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic ve hükümeti, “hayır” oyu için destek kazanmak amacıyla hem BM’de hem de gelişmekte olan ülkeler arasında kampanya yürütüyor. Onay için oy verenlerin çoğunluğu gerekiyor.
Hem Sırbistan’da hem de Bosna’nın Sırp kontrolündeki yarısında yürütülen büyük kampanyada organizatörler “Sırplar soykırımcı değildir” yazılı billboardlar ve video panoları astı.
Her ikisi de Rusya yanlısı siyasetçiler olan Vucic ve Dodik de savaş tazminatı ödemek zorunda kalma ihtimalini arttırdığını söyleyerek karara karşı çıktılar.
Karar taslağı “Srebrenitsa soykırımının tarihi bir olay olarak inkar edilmesini çekincesiz” kınıyor. Ayrıca “Srebrenitsa soykırımından sorumlu olanlar da dahil olmak üzere uluslararası mahkemeler tarafından savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve soykırımdan mahkum edilenleri yücelten eylemleri de çekincesiz olarak kınamaktadır.” deniliyor.
Bosnalı Sırp savaş zamanı siyasi lideri Radovan Karadzic ve askeri komutanı Ratko Mladic, BM savaş suçları özel mahkemesi ICTY tarafından Srebrenitsa’da soykırım yapmaktan mahkum edildi.
Mahkeme ve Balkanlar’daki mahkemeler toplamda 50’ye yakın Bosnalı Sırp savaş dönemi yetkilisini 1992-1995 çatışmaları sırasındaki eylemleri nedeniyle uzun süreli hapis cezalarına mahkum etti.
