Eski Yugoslavya’dan 8 Eylül 1991’de yapılan referandumla ayrılan Kuzey Makedonya, NATO’ya üye olarak dış politikadaki ilk stratejik hedefini bu yıl gerçekleştirdi.
Eski Yugoslavya’dan ayrılan Balkan ülkelerinden Kuzey Makedonya, bağımsızlığının 29. yılını kutluyor.
Eski adıyla Makedonya, 1990’lı yılların başında eski Yugoslavya’daki bir dizi siyasi ayaklanma ve çatışma sonucu bağımsızlığını ilan etti, 8 Eylül 1991’de yapılan bağımsızlık referandumunda halkın yüzde 95,3’ü “bağımsız Makedonya” için oy kullandı.
Bağımsızlık ilanının ardından başta Türkiye ve Bulgaristan olmak üzere Slovenya, Hırvatistan, Rusya ve Bosna Hersek gibi pek çok ülke Makedonya’yı bağımsız bir ülke olarak tanıdıklarını açıkladı.
Kiro Gligorov, bağımsız Makedonya’nın ilk cumhurbaşkanı olurken, ülke 26 Nisan 1992’de de kendi para birimi dinara kavuştu, aynı yılın ağustos ayında ise kendi ordusunu kurdu.
Makedonya, 8 Nisan 1993’te Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda yapılan oylamada oy birliğiyle BM üyeliğine kabul edilse de güneydeki komşusu Yunanistan’ın itirazı sonucu geçici referans olarak “Eski Yugoslavya Cumhuriyeti Makedonya” adıyla üyeliğe alındı.
Yunanistan ile yaşanan “isim sorunu”
Makedonya ile Yunanistan arasındaki isim sorununun çözümü için müzakereler yıllarca kesintilere uğrasa da farklı zamanlarda sürmeye devam etti.
Müzakereler, 2017’de Makedonya Sosyal Demokratlar Birliği (SDSM) öncülüğündeki koalisyon hükümetinin başa gelmesiyle yeniden başladı. Makedonya Başbakanı Zoran Zaev ile dönemin Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras 2018 yılındaki Davos Zirvesi’nde bir araya geldi.
BM ara buluculuğunda süren müzakerelerin ardından Haziran 2018’de Prespa Anlaşması (isim sorununun çözümü ve stratejik partnerlik anlaşması) imzalandı.
Bu anlaşmaya göre, Makedonya adını “Kuzey Makedonya” olarak değiştirecek, konuyla ilgili Eylül 2018’de referandum yapılacaktı.
Referandumda halka “Makedonya ve Yunanistan arasındaki anlaşmayı kabul ederek AB ve NATO üyeliğine var mısınız?” sorusu yöneltilirken, muhalefetin boykot ettiği oylamaya katılım yüzde 36,91’de kaldı ancak oy verenlerin yüzde 91,46’sı “evet” dedi. Ardından Mecliste isim değişikliği için anayasada yapılan değişiklikler de üçte iki çoğunlukla kabul edildi.
Anlaşma Yunanistan Meclisince de onaylanırken, yeni adıyla Kuzey Makedonya’nın Avrupa-Atlantik entegrasyonu önünde engel olan çeyrek asırlık isim sorunu da çözülmüş oldu.
Kuzey Makedonya’nın NATO yolculuğu
Kuzey Makedonya ilk olarak 1999’daki Washington Zirvesi’nde NATO üyeliğine aday oldu.
NATO üyeliğine en çok yaklaştığı dönem ise 2008’deki Bükreş Zirvesi’ydi. O dönem Makedonya’nın NATO üyeliğine tamamen hazır olduğu değerlendirildi ancak isim sorunu nedeniyle Yunanistan’ın vetosuna takıldı.
Prespa Anlaşması’nın ardından Kuzey Makedonya ilk olarak 2018 Temmuz’da NATO’dan katılım müzakerelerine başlama daveti aldı.
Geçen yıl şubat ayında ise NATO üyesi ülkeler Kuzey Makedonya’nın NATO’ya katılım protokolünü imzaladı ve bu protokolün üye devletlerin meclislerinde onaylanma sürecinin ardından Kuzey Makedonya 27 Mart 2020’de NATO’nun 30. üyesi oldu.
AB’ye üyelik dış politikadaki stratejik hedef
Kuzey Makedonya’nın NATO üyeliğinden sonra dış politikadaki birincil stratejik hedefi AB’ye üye olmak.
Kuzey Makedonya, AB ile ilişkilerini düzenleyen İstikrar ve Ortaklık Anlaşması’nı 9 Nisan 2001’de imzaladı. 2005 yılında “aday ülke” statüsü verilen Kuzey Makedonya, 2008’de ise AB Komisyonu tarafından müzakerelere başlama tavsiyesi aldı.
Yunanistan ile isim sorununun çözümünün ardından ülkedeki yetkililerin Kuzey Makedonya’nın geçen yıl ekim ayında yapılacak zirvede katılım müzakerelerini başlatma kararı alacağını duyurmasına karşın bu gerçekleşmedi.
Başbakan Zaev, bu karara ilişkin “ülkesinin tarihi bir hatanın kurbanı olduğunu” ifade etti.
Başta Fransa’nın Kuzey Makedonya ve Arnavutluk hakkında karar alınmasına karşı çıkması ve Birlik içerisinde fikir birliği olmaması nedeniyle AB’ye katılım müzakerelerinde metodoloji değişikliğine gidileceği duyuruldu.
Birkaç ay sonra, Mart 2020’de ise AB resmi olarak Kuzey Makedonya ve Arnavutluk’u müzakerelere başlamaya davet etti.
Kuzey Makedonya, AB’nin yakın gelecekte katılım müzakerelerini başlatmasını ve ilk faslı açmasını bekliyor.
Yeni hükümet, yeni hedefler
Kuzey Makedonya’da 30 Ağustos’ta 13. hükümet kuruldu.
Başbakanlığını yeniden Zaev’in yaptığı hükümette SDSM, Türk Demokratik Partisi (TDP) ve Türk Hareket Partisinin (THP) de bulunduğu “Yapabiliriz” ittifakı ile Arnavutların en büyük siyasi partisi olan Demokratik Bütünleşme Birliği (BDİ) de yer alıyor.
NATO üyeliğinin ardından AB üyeliğini stratejik hedef olarak belirleyen yeni hükümet, ayrıca tüm dünyayı etkileyen yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını ile başarıyla mücadele etmeyi, halkın güven duyacağı işlevsel kurumlar oluşturmayı, genç nüfusun ülkeden göçünü durdurmayı, insanlara daha iyi yaşam standardı sağlamayı ve ülkede hem siyasi hem de ekonomik istikrarı amaçlıyor.
AA
