Arnavutluk bağımsızlığını böyle kazandı

Bugün Balkan savaşı sonucunda Arnavutların Osmanlı’dan ayrılıp bağımsızlık ilan etmelerinin yıl dönümü.

Beş yüz yıl Osmanlı Devletin’nin bir parçası olan ve kendilerini imparatorluğun asli unsurları olarak kabul eden Arnavutlar Balkan savaşlarının bir sonucu olarak 28 Kasım 1912’de Osmanlıdan ayrılıp bağımsızlıklarını ilan ettiler.

19. yüzyılda Balkanlar’da gelişen milliyetçi hareketler bölgede peş peşe yeni ulus devletlerin kurulmasına yol açmış, Rumeli’nin bir bölümü Osmanlı egemenliğinden çıkmıştı. 1830’da Yunanistan’ın bağımsızlığıyla başlayan bu süreçte dönüm noktası 1878’de toplanan Berlin Kongresi’ydi. Bu kongrede Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız devlet olarak ortaya çıkmış, Bulgarlar özerklik elde etmişti.

Sırplar, Karadağlılar ve Bulgarlar çeteler kurarken, Arnavutlar Osmanlı Devleti’ne sadık kalmıştı. Bunun nedeni büyük çoğunluğu Müslüman olan Arnavutların  kendilerini imparatorluğun asli unsurları olarak görmesiydi. Ancak Berlin Konferansında Makedonya Osmanlı Devleti’ne bırakılırken, Girit için önerilen reformların uygulanması şartı, Ülgün, Plava ve Gosina’nın Karadağ’a verilmesi Arnavutları kaygılandırmıştı. Makedonya’nın çevre devletleri tarafından paylaşılacağı korkusu Arnavut milliyetçiliğini tetikledi. 10 Haziran 1878’de Arnavut aydınlar tarafından kurulan Prizren Birliği direniş hareketinin ilk adımı oldu.

İngiltere ile Rusya’nın 1908’de Reval’de bir araya gelerek hazırladığı yeni reform programı Arnavutlar arasında ayaklanmaya yol açtı. O günlerde Bulgaristan’ın bağımsızlık ilanı ve Bosna Hersek’in Avusturya tarafından ilhak edilmesi Arnavutları İttihat Ve Terakki iktidarına karşı güvensizlik duymaya itti. Arnavutlarla İttihat Ve Terakki arasındaki bu çatışma 1909’da 31 Mart vakasında net olarak ortaya çıktı.

Osmanlı hükümetinin merkeziyetçi uygulamalarına karşı Arnavutların yerel düzeyde başlattığı isyanlar 1911’de kuzeyli Katolik Arnavutlar arasında büyük bir ayaklanmaya dönüştü. Bu isyan hareketi Ortodoks ve Müslüman Arnavutları da etkiledi ve Arnavut aydınların liderliğinde örgütlü bir harekete dönüştü.

18 Ekim 1912’de bu ülkelerin Osmanlı Devletine açtığı savaş Arnavutların en büyük korkusu olan parçalanmayı da beraberinde getirdi. Balkan Savaşı’nda Arnavutların yaşadığı topraklarının büyük bir kısmı işgale uğrarken, İsmail Kemal Bey’in önderliğinde başlayan Arnavut isyanı 28 Kasım 1912’de Avlonya’da toplanan Arnavut Kongresi’nde bağımsızlığın ilan edilmesiyle sonuçlandı.

Arnavutluk‘un bağımsızlığı, bir yıl sonra 1913’te Londra Konferansı’nda büyük devletlerin himayesinde bir prenslik olarak tanındı ancak sınır düzenlemeleri Arnavutları büyük hayal kırıklığına uğrattı. Bu düzenlemede Arnavutluk topraklarının yarısı üç balkan devleti arasında paylaştırılmıştı.

BÜYÜK ARNAVUTLUK

Bugün kutlanan bağımsızlık günü aynı zamanda ülke içinde ve dışında yaşayan Arnavutların Büyük Arnavutluk rüyasının sokaklarda yankı bulduğu bir gün. Kosova’nın 2008 yılında tek taraflı bağımsızlığını ilan etmesinin ardından “Büyük Arnavutluk” fikri bir kez daha gündeme geldi.

İlk kez 2. Dünya Savaşı yıllarında Almanya ve İtalya tarafından ortaya atılan Büyük Arnavutluk fikri; Sırbistan, Karadağ, Makedonya, Yunanistan ve bugünkü Arnavutluk egemenliği altındaki Hıristiyan ve Müslüman Arnavutları tek bir çatı altında toplama ideali olarak biliniyor.

Sırp tarafının büyük tepki gösterdiği bu söylem günümüz Arnavut siyasetçilerin ajandasında yer almıyor.  Ancak bu düşüncenin siyasetçiler tarafından dile getirilmemesi “Büyük Arnavutluk” idealinin adı geçen ülkelerde toplumsal bir tabana sahip olmadığı anlamına da gelmiyor. Kosova’nın bağımsızlığını Büyük Arnavutluk için atılmış bir adım olarak Gören Sırplar, Arnavutluk’tan Kosova’ya yapılan üst düzey ziyaretleri yakından takip ediyor.

Arnavutların büyük bir çoğunluğunun Müslüman olduğuna dikkati çeken Sırp milliyetçileri Büyük Arnavutluk Devleti ile Avrupa’da İslam’ın yükselişe geçeceği konusunda batılı ülkelere sürekli gözdağı veriyor.

Öte yandan Kosova’da yaşayan Arnavutların sayısı kesin olmayan rakamlara göre iki milyon. Yani ülkenin yüzde doksanından fazlasını Arnavutlar oluşturuyor ve bu yüzden bağımsızlığını ilan eden Kosova’nın Arnavutluk’la birleşme kararı alabileceği yönündeki haberler bölgede tedirginlik oluşturuyor. Büyük Arnavutluk fikri bölge ülkeleri Makedonya, Karadağ ve Yunanistan’ı ilgilendirdiği kadar Avrupa Birliği tarafından da yakından izleniyor.

“Büyük Arnavutluk” fikrini gündeme getiren faktör sadece Kosova’daki durumla ilgili değil. Fikre temel oluşturan Arnavutlar arasında da büyük etnik farklar bulunuyor. Balkanlardaki Arnavut nüfus Gegler ve Tosklar olarak iki alt gruba ayrılıyor. Arnavutluk dışındaki Arnavutların büyük bölümünü Gegler oluşturuyor. Dolayısıyla Arnavutluk’ta Geglerin iktidar olduğu dönemlerde yurtdışında yaşayan Arnavutlara yönelik ilgi de artıyor.

 

 

Dünyabülteni