Makedonya ile Yunanistan arasındaki isim sorunu her ne kadar 28 yıllık bir mesele olarak görünse de aslında bu sorunun altında yatan sebepler millattan önce 4. yüzyıla kadar uzunır. Konuya taraf olan Makedonlar ve Yunanlar ortak tarihi sahiplenmeye çalışırken, bir taraf ‘Antik Çağdaki Makedonlar, Yunanca konuşan ve Yunan kültürüne sahip Kuzey Yunanistan halkıdır’ derken, Makedonya tarafı da ‘milattan önce 700 ve 800’lü yıllarda Ege Makedonya’sında ortaya çıkan Makedonlar Yunanca konuşmadıkları gibi, Yunan kültürünün de bir parçası değildir’ demektedir.
Bu farklı tezler yüzyılllardır yuvarlana yuvarlana günümüze kadar ulaştı. Bölgede birçok kavmin olması mı acaba tüm bu sorunlara sebep; mesela biz Türkçe’de onlara ‘Yunan’ diyoruz, ülkelerine de ‘Yunanistan.’ Esasen ‘Yunan’ kelimesi, Farsça’dan Türkçe’ye geçen “ionya” kelimesininin bir türevi olup Yunan demek iyon demektir. Ama diğer taraftan haritalarda “Greece” yazar. Her neyse biz şimdi meselenin güncel boyutuna bakalım.
Geçen yılın haziran ayında imzalanan “Prespa Anlaşmasından” sonra, bu yılın başlangıcında Makedonya Cumhuriyeti kendi adına büyük ve gerçekten de zor bir adım atarak Yunanistan ile 1991 yılından itibaren süren isim krizini nihayete erdirmeye niyetli olduğunu ıspatladı. Ülkede her ne kadar bir kesimin protestoları olsa da, Makedonya Cumhuriyeti ismini değitirmesine karşı olanların gücü Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’ne galib gelemedi. Makedonya meclisi oy çoğunluğu ile ülkenin adını ve anayasa değişikliği konusunda birkaç maddeyi değiştirdi.
Makedonya hükümeti bu oylamadan sonra komşusu Yunanistan’a topu attı. Malumunuz geçen hafta ses Atina’dan geldi. Çipras hükmeti güven oyu almak için kolları sıvadı ancak koalisyon ortaklarından olan ANEL Partisi lideri ve eski Savunma Bakanı Panos Kammenos hükümetten çekildi. Çeşitli partilerden milletvekillerinin de oylarını almaya çalışan Çipras, talep ettiği güven oyunu yine de kazandı.
Bundan sonra Atina kent merkezi karıştı. Sintagma Meydanı’nda on binlerce gösterici hükümeti protesto etmeye başladı. Polis ve göstericiler arasında arbede yaşandı, ellerinde Yunan bayrakları ile “Makedonya Yunan’dır, Makedonya’dan elinizi çekin” sloganları ile polislere molotof kokteyli ve taşla saldıran göstericiler akıllara tuhaf sorular getirdi. “Makedonya kimindir ve bu insanlar aslında neyi paylaşamıyorlar?”
Bu anlaşmada Yunanistan halkı ne bekliyordu? Onlar aslında “Makedonya” ibaresinin hiçbir şekilde geçmesini istemiyorlardı. Onun yerine Üsküp Cumhuriyeti ya da Vardar Cumhuriyeti gibi ibarelerin yer almasını istiyorlardı. Makedonya geniş bir bölge aslında, üç farklı ülkenin içerisinde kalmış bu bölgenin bir kısmı bugünkü Makedonya Cumhuriyeti içerisinde, ancak Makedon halkı da bu cumhuriyetin içerisinde yaşamakta. Haliyle bu ülkenin isminde Makedonya ibaresinin durması olmazsa olmazıydı zaten. Hem isimi değiştirdi, hem de isminden vazgeçmeyerek Makedonya ibaresini tutarak iki tarafı da memnun eden bir anlaşma oldu gibi.
Makedon kimliğini çalmakla suçlanan Makedonya Cumhuriyeti ve Makedonyalı Büyük İskender üzerinden çıkan bu çekişme nasıl sonlanabilir?
Prespa Anlaşması bütün bunlara çâre olacak mı?
NATO üyeliği iki ülke arasındaki bu sorunları çözebilecek mi?
Vb sorular umarım ki gelecekte cevaplarını bulacak. Ancak Yunanistan iç meselelerine daha çok odaklanmadan bu tartışma biteceğe benzemiyor.
Makedonya Cumhuriyeti bir şekilde yıllardır ülkesindeki tüm azınlıklar ile barışmış, sağa sola karışmadan, hatta Yugoslavya’dan çekilirken de olası bir savaştan kıl payı kurtulan bir ülke.
Yunanistan’daki protestocuların bu saldırganlığını hak eden bir ülke değil, toprak bütünlüğüne kalkışacak bir güçte de değil. Osmanlı devleti Balkanlardan çekildikten sonra Ege Makedonya’nın Kuzey Yunanistan sınırları içinde kaldı. Tarihi geçmişe bakarsak o bölgede kalan ve kendilerini Makedon kökenli tanıtan halka karşın Yunanistan’ın tavrı birçok kitapta yazılıdır.
Yunanistan, 1926 yılında çıkardığı 352 sayılı yasayla, Ege Makedonyası’ndaki bütün yer adlarını, Makedon ailelerin isimlerini “Helenleştirmek” üzere geniş çaplı bir kampanya başlatmıştı. Kendi sınırları içerisinde böyle bir geçmişe sahip olduğu için mi acaba bugün Makedonya ibaresini kullanan komşusuna karşı bu tavrı sergilemekte. En önemlisi zaten Prespa Anlaşmasında “Cumhuriyetimiz, komşu ülkelerin egemenliği, toprak bütünlüğü ve siyasi bağımsızlığına saygı duyar” cümlesi Anayasaya eklendi.
Göstericilerin bahane ettiği toprak bütünlüğü sorunu gerekçesi çürümüş olmasına rağmen, yine de bu saldırganlığın sebebi nedir? Prespa Anlaşmasının ne olduğunu birkaç noktada anlatayım en iyisi. Bu anlaşma ile anayasada neler değişti?
Birincisi “Makedonya Cumhuriyeti” yazılı olan maddeler “Kuzey Makedonya Cumhuriyeti”, “Makedonya” yazılan maddeler ise “Kuzey Makedonya” olarak değiştirildi. Diğer önergelerde ise “sınırların içerisinde yaşayanlar” cümlesi yerine “sınırların içinde yaşayan vatandaşlar, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti vatandaşları, Makedon halkı ve Arnavut, Türk, Ulah, Sırp, Roman, Boşnak ve diğer halkların bir bölümü…” olarak değiştirildi. Bu da burada yaşayan azınlıklar için pozitif bir madde olmuş oldu.
Yukarıda zikrettiğim “toprak bütünlüğü” konusundaki madde de komşularımızın endişelerini gereksiz kıldı. En sonuna ise anayasaya “Cumhuriyetimiz, Makedon halkının özellikleri, tarihi ve kültürel mirasını korur, Cumhuriyetimiz, yurtdışında yaşayan veya çalışan vatandaşlarının hakları ve çıkarlarını korur, Cumhuriyetimiz, diasporadaki Makedon halkı ve Arnavut, Türk, Ulah, Sırp, Roman, Boşnak ve diğer halkların bir bölümünü korur ve anavatanla ilişkilerini geliştirir” ile “Cumhuriyetimiz, bunları yaparken diğer ülkelerin yasaları ve içişlerine karışmaz” cümleleri eklendi.
Bütün bu önergelerin yanısıra meclis Anayasa Kanunu da kabul etti. Tüm bunlar, Yunanistan Meclisi isim anlaşmasını ve Makedonya’nın NATO üyeliğini Kabul edecek protokolü imzaladıktan sonra yürürlüğe girecek. Vatandaşlık ibaresinde ise “Makedon/Kuzey Makedonya Cumhuriyeti vatandaşı” olarak geçmesi de kararlaştırılmıştı.
Prespa Gölü, Makedonya bölgesi gibi bu iki ülkenin arasında kalan bir göl. Bir tarafı Yunanistan’da bir tarafı Makedonya Resne’de, bu yüzden de anlaşmanın adı Prespa Anlaşması oldu. Belki gölün durgunluğu bu ezeli kavgayı da durdurmayı başaracak. Yunanistan meclisinden de geçen “Prespa Anlaşması” bakalım gelecekte neleri değiştirebilecek?
