1991 yılının Eylül ayında Makedonya bağımsız olduğunda resmi rakamlar ülke sınırlarında 80.000 civarında Türk yaşadığını gösteriyordu. Bugün bu rakamın aynı olduğu söylense de Türklerin nüfusu 100.000 olduğu Müslümanlar arasında genel bir kabuldür. Ben de bu yazımda Makedonya’nın doğusunda yaşamakta olan “Yörük Türklerine ve Doğu Makedonya” kullanımına dikkat çekeceğim.
Makedonya’nın doğusu Türkler arasında Doğu Makedonya olarak anılmakta ve orada yaşamakta olan Türklere de Doğu Makedonya (Yörük) Türkleri denilmektedir. Fakat Doğu Makedonya tabiri beni son zamanlarda ciddi bir şekilde rahatsız etmeye başladı. Bunun sebebi Doğu Makedonya denilince burayı Makedonya’dan ayrı, özerklik veya bağımsızlık isteyen bir kesimmiş gibi algılıyorum. Bu da beni rahatsız ediyor. Bu nedenle bana nerelisin dendiğinde Makedonya’nın doğusundan olduğumu söylüyorum.
Osmanlı’nın dağılmasından sonra çok büyük göçler verilmiş olmasına rağmen hala orada yaşamakta olan çok sayıda Türk vardır. Bu Türkler Osmanlı sonrası Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı ve Yugoslavya ile birlikte günümüz Makedonya’sında hiçbir bağımsızlık mücadelesine kalkışmadılar. Buna gerek de duymadılar. Gerek duymamanın yanında onlara önderlik yapacak bir lider de yoktu. Hiçbir kesime zarar vermeden barışçıl bir şekilde hayatlarını sürdürdüler. Bugün Makedonya’da 100.000 Türk yaşıyorsa bunların 30 bini ağırlıklı olarak Makedonya’nın doğusu dediğim köylerde yaşamaktadırlar.
Bu Türkleri Makedonya geneline tanıtan en önemli şahıs Abdurrahman Yaşar’dı. MRT (Makedonya Radyo Televizyonu)’de yayınlanmak üzere Makedonya genelinde belgeseller çekti. Amacı Makedonya’nın doğusundaki Türklerin yaşamış oldukları sıkıntıları Makedonya’da tanıtmaktı. Bunun ne kadar faydalı olduğunu bilmiyorum. Çünkü onun çekmiş olduğu belgeseller MRT’de günde iki buçuk saat yayın hakkı tanınan Türkçe bölümünde yayınlanıyordu. Çekmiş olduğu belgeseller yarım saati aşmıyordu. Bunun yanında bu belgesellerin pek izlendiğini sanmıyorum. Akıllara kalitesiz olduğundan dolayı izlenmediği gelebilir. Fakat durum böyle değildir. MRT Türkçe yayınlara 1990 sonrası her gün sadece 15:30 ile 18:00 arası yani iki buçuk saatlik bir zaman diliminde yayın hakkı veriyordu. Makedonya’nın genelindeki Türkler bundan ya bihaberdiler ya da haberdar olsalar da önem vermiyorlardı. Aksine uydu ile Türkiye’yi takip ediyorlardı. Şimdi hala böyle bir durum var mı bilmiyorum ama Makedonya’nın cumhurbaşkanını ve başbakanını bilmeyip Türkiye’nin başbakanını cumhurbaşkanını bilenleri hatırlıyorum. Lütfen yanlış anlaşılmasın. Elbette ki Türkiye’yi uydudan takip etsinler ki etmeliler. Elbette ki Türkiye’nin cumhurbaşkanını ve başbakanını bilecekler. Fakat haftada iki buçuk saat yayını da teğet geçmesinler. Makedonya’da Türkçe yayın yapan programlara da bir göz atsınlar.
Gelgelelim bugün Abdurrahman Yaşar vefat edeli birkaç yıl oldu. Onu hatırlayan yok. Adeta unutulmuş gibi. Diğer yandan onun çekmiş olduğu belgeseller de ortada yok. Ailesi izin mi vermiyor, bir yerde mi gizleniyor yoksa MRT izin mi vermiyor orası muamma. Bu belgesellerin tekrar gün yüzüne çıkarılması gerekiyor. Ben bu çalışmanın çok önemli olduğunu düşünüyorum. O zaman çekilen belgesellerdeki sorunların bugün giderilip giderilmediğinin kıyaslaması yapılabilir. Ki zaten çok az bir değişim olduğu açıkça görülecektir.
Abdurrahman Yaşar’dan sonra Makedonya genelinde köyleri gezen, belgesel çeken olmadı. Olmadı derken Makedonya kökenli biri bunu yapmadı. Yoksa Türkiye’den gelip belgesel çeken kanallar oldu. Bunlar arasında TRT Avaz, Tek Rumeli gibi TV’ler Balkanlardan haberleri Türkiye’ye aktarmaya çalışıyorlar.
Fakat tüm bu belgesel çekimlerinde Makedonya’nın doğusundan bir haber yayın yapılacaksa Doğu Makedonya deniliyor. Bunun pek doğru olmadığı kanaatindeyim. Yukarıda bahsettiğim gibi orada bağımsızlık isteyen farklı bir Makedonya yaratmak isteyenler varmış gibi oluyor. Bir de Doğu Makedonya denilince daha yoksul zor durumda cahil kalmış bir Türk kesimi varmış gibi algılanıyor.
Makedonya’nın doğusu dediğimiz bölge coğrafi olarak ele alınacak olursa eminim ki farklı tanımlar ortaya çıkacaktır. Milliyetçi Makedonlara Makedonya’nın doğusu ya da onların deyişiyle (Источна Македонија: İstoçna Makedonya) neresidir dediğinizde bugün Bulgaristan sınırları içinde olan Pirin Makedonya’sı Doğu Makedonya’dır diyeceklerdir. 1991 sonrası Doğu Makedonya ya da Makedonya’nın doğusunu Vardar Makedonya’sı diye tabir edeceklerdir.
Bugün bölgede özellikle Yunanistan sınırından başlayarak Gevgeli, Valandova, Strumica, Radoviş, Ştip, Vinitsa, Koçana ve Kumanova’ya doğru birçok Türk köyüne rastlamak mümkün. Bunlara Makedonya genelinde Doğu Makedonya Türkleri denilmektedir. Özellikle son zamanlarda Makedonya’nın üç Türk siyasi partisinin de bu bölgeyle yakından ilgili ve alakadar olması sonucu bu Türklerin tanınmasına vesile oldu. Bununla birlikte Valandova’nın Çalıklı köyünde her yıl gerçekleşen “Uluslararası Hıdırellez Bahar Şenlikleri” ve Radoviş kentine bağlı Topolnitsa köyünde gerçekleşen “Geleneksel Yörük Şenlikleri” de bu bölgenin tanıtılmasında büyük katkıları oldu.
Sonuç olarak başlığa dönecek olursak ayrımcılık olmasın ve böyle bir izlenim ortaya çıkmasın diye Doğu Makedonya değil de Makedonya’nın doğusu denilmesini tercih ediyorum. Bu nedenle ben Doğu Makedonya’dan değil Makedonya’nın doğusundanım diyorum.
