Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), Balkanlar’da Osmanlı döneminden cami, mevlevihane, tekke, türbe, çeşme ve hamam olmak üzere toplam 47 tarihi eseri restore etti. Bosna Hersek’ten Kosova’ya, Arnavutluk’tan Makedonya’ya 14 tarihi eserin restorasyonuna da devam eden TİKA, aynı zamanda Sırbistan’dan Romanya’ya Macaristan’dan Karadağ’a, Bosna Hersek’ten Makedonya’ya, Arnavutluk’tan Kosova’ya 34 tarihi eserin restorasyonu için de proje ve hazırlık çalışmalarını yürütüyor.
Türkiye, 2008-2016 yıllarında Balkanlar’da Osmanlı döneminden kalma cami, Mevlevihane, tekke, türbe, çeşme ve hamam olmak üzere toplam 47 tarihi eseri restore etti. Balkanlar, Doğu Avrupa, Afrika, Asya, Latin Amerika ve Ortadoğu’daki 54 ülkede 56 ofisle faaliyet gösteren TİKA, hizmet götürdüğü ülkelerde sağlık, eğitim, tarım ve sosyal alanların yanı sıra kültürel alanlarda da önemli çalışmalara ve projelere imza atıyor. Bu kapsamda Türkiye, TİKA aracılığıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun 550 yıl hüküm sürdüğü Balkanlar’daki ecdat yadigarı tarihi eserlerin restorasyonuna yönelik projeler yapıyor. Projeler sayesinde korunan bu eserler, gelecek kuşaklara aktarılmış olacak.
Restore edilen eserler arasında Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi’nin evi de bulunuyor. Ali Rıza Efendi’nin Makedonya’daki evi, aslına uygun olarak yapıldı. Birbirinden bağımsız iki evden oluşan müze kompleksinin alt kısmında kalan yapı, Akraba Evi, üst kısımda olan ev ise Anı Evi olarak düzenlendi. Müze, turistlerin uğrak yerleri arasında bulunuyor. TİKA’nın restore ettiği eserlerden bir diğeri, Osmanlı döneminde önemli bir merkez olan Saraybosna’daki Mevlevihane.
Mevlevihane, Şam, Konya, Hanya (Girit), Filibe, Selanik, Üsküp, Budapeşte gibi Anadolu ve Balkan coğrafyasını birleştiren ortak kültürel iletişim ağının ortasında bulunuyor. Saraybosna’nın son Mevlevihane’si olarak bilinen ve 1462’de inşa edilen yapı, Yugoslavya döneminde benimsenen kültür politikaları nedeniyle yıkıldı. TİKA tarafından aslına uygun olarak inşa edilen yapı, bugün “Balkanlar Mevlana Araştırmaları Merkezi” olarak hizmet veriyor.
UNESCO tarafından dünya mirası listesine dâhil edilen Sokullu Mehmet Paşa Köprüsü (Drina Köprüsü) de restore edilen bir diğer eser. Sokullu Mehmet Paşa tarafından 1571-1577 yıllarında Mimar Sinan’a yaptırılan köprünün restorasyonu geçen yıl tamamlandı. Köprü, Bosna eyaleti ile Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul arasındaki ana yol üzerinde inşa edildi. Köprü, çevresindeki köy ve şehirlerin gelişmesinde önemli rol oynadı. Nobel Edebiyat Ödülü sahibi ünlü yazar İvo Andriç’in 1961’de yazdığı “Drina Köprüsü” adlı romanı, köprüye günümüzdeki ününü kazandırdı.
TİKA’nın restore ettiği eserler arasında Arnavutluk’taki Preze Kale, Kruja Murat Bey, Elbasan Şehri Nazire, Korça Şehri İmrahorlu İlyas Bey ve Berat Şehri Kurşunlu camileri, Bosna Hersek’teki Ferhadiye, Fatih Sultan Mehmet Careva Hünkar, Foça Hünkar Sultan II. Bayezid camileri, Mostar Karagöz Bey Medresesi ile Konjic Köprüsü, Bulgaristan’daki Aytos Sultan Beyazıt, Sofya Banyabaşı, Rusçuk Mirza Said Paşa camileri, Karadağ’da Podgoritsa Nizam Camisi, Kosova’da Gazi Mestan Türbesi, Yanova Murat Paşa, Fatih, Yaşar Paşa, Emin Paşa camileri, Lokaç Çeşmesi, Macaristan’daki Pecs İdris Baba-Türk Çeşmesi, Makedonya’daki Manastır Askeri İdadi Binası, Radanya Mahmut Ağa Camisi, Ohri Voska Hamamı, Ohri Zeynel Abidin Paşa Halveti Tekkesi Şadırvanı, Üsküp Mustafa Paşa Camisi, Kırçova Çullu Baba Tekkesi, Manastır İshak Çelebi Camisi ile Struga Mustafa Kebir Çelebi Camisi yer alıyor.
Restorasyonu devam eden 14 proje arasında ise Arnavutluk’taki Bekarlar, Berat Hünkar, İşkodra Kurşunlu ve Ethem Bey camileri, Bosna Hersek’teki Mostar Koski Mehmet Paşa, Mostar Keyvan Kethüda Bugojno Sultan II. Ahmet camileri, Bulgaristan’daki Şumnu Şerif Halil Paşa Camisi ve Külliyesi, Macaristan’daki Gülbaba Türbesi, Makedonya’daki Üsküp Sultan Murat, Üsküp İshak Bey Alaca, Saray Hüseyin Şah camileri ile Sırbistan’daki Damat Ali Paşa Türbesi ve Sokullu Mehmet Paşa çeşmesi bulunuyor.
Öte yandan TİKA, 2017 için Balkanlar’daki 34 eserin restorasyon ve bakımı için proje ve hazırlık çalışmaları yürütüyor.
Kaynak: TİKA
