Libya’da İtalyanlara karşı yürütülen direniş hareketinin önderi Ömer Muhtar, İtalyanlar tarafından esir edildikten sonra 16 Eylül 1931 tarihinde idam edilmişti.
Libya’daki en büyük Arap kabileleri arasında sayılan Menife’ye mensup Gays ailesinden olan 1962 doğumlu Ömer Muhtar, İtalyan işgaline karşı, Kufra’da mücadele kararının aldığı toplantıya da iştirak etti ve kurduğu 1000 kişilik mücahit birliği ile İtalyanlara karşı ilk kurşun sıkanlar arasında yer aldı. Komutan olarak birçok baskını idare ederek çatışmalara katıldı ve İslam’ın emrettiği cihad ruhundan en sıkıntılı zamanlarda bile taviz vermedi.
Afrika’da, Osmanlılarla ortak hareket eden bölgenin en büyük ve etkin tarikatı Senusiyye’ye mensup liderler, bütün güçleriyle Fransa ve İtalya’nın emperyalist işgallerine karşı bir direniş başlattı. Özellikle Ahmed Eş-Şerif Es-Senusi’nin liderliği ele almasından sonra dini, içtimai rollerle birlikte silahlı ve siyasi bir harekete de dönüşen Senusiyye tarikatı, Libya’daki mücadele ruhunu devamlı surette diri tutarak örgütledi.
Senusiler, 18 Ekim 1912’de Osmanlı Devleti ile İtalya arasında Uşi (Quchy) Anlaşması’nın imzalanmasından sonra ve I. Dünya Savaşı sırasında da cihada, Osmanlılar yanında devam ettiler. 1917 yılında Ahmed Eş-Şerif Es-Senusi’nin, Halife sıfatını da haiz Osmanlı Padişahı’nın çağrısını kabul ederek, harekete İstanbul’dan daha ciddi bir fayda sağlayacağı inancıyla buraya gelmesinin akabinde, yerine Muhammed İdris Es-Senusi geçti. Onun, İtalyan işgalini kısmen tanıyan bir anlaşma imzalaması ve tedavi gerekçesiyle 1922’de Mısır’a gitmesiyle birlikte bir süre duraksayan direniş, tarikat içerisinden yetişen başka bir isim etrafında yeniden güçlendi.
1923 yılına gelindiğinde, İtalyanlarla anlaşma yaparak işgali tanıyan Muhammed İdris Es-Senusi ile görüşmek için Mısır’a giden Ömer Muhtar, buradan olumlu bir sonuç alamadı ve aynı günlerde İtalyanların kendisine mücadeleden vazgeçmesi karşılığında yaptığı cömertçe teklifleri reddederek Libya’ya döndü. Artık, Libya’daki cihad hareketinin tüm liderliğini üstlenen Ömer Muhtar, “Ahmed Şerif Es-Senusi’ye Şubat 1924 tarihinde bir mektup gönderdi.
Sitem dolu bu mektubunda: İtalyanlar’ın daha önce İdris Es-Senusi ile imzaladıkları anlaşmaları iptal ettiklerini, Trablusgarp halkının başsız bırakıldığını, askeri bir düzeni olmayan birliklerle Cebelü’l-Ahdar’da cihada devam edeceklerini bildirdi; kendilerine para, silah ve erzak göndermesini talep etti. Bu arada bütün bölgeleri gezerek Berka, Trablus ve Fizan’daki güçleri tek bir idare altında topladı. İtalyanlara karşı yeniden ve büyük bir direniş başlattı.
Senusi tarikatının irşad ettiği, korkusuz ve gönüllü olarak cihada iştirak eden kabile mensuplarına, Müslüman halktan sağlanan vergi, zekat, öşür, bağış gibi gelirlere, düşmandan alınan ganimetlere dayanılarak gerilla güçleriyle sürdürülen başarılı mücadeleyi durdurmak isteyen İtalyanlar, zulüm, zorbalık, tehdit ve rüşvet dahil her yola başvurmaya başladılar. İşte bu dönemlerde İtalya’da Benito Musollini liderliğinde iktidara gelen faşist yönetim, daha önce Libya’ya gönderdiği Bongiovanni, Mombelli, Teruzi, Sicilliani ve Pietro Badoglio gibi valilerin kıramadığı direnişin, şiddetle ezilmesi kararını aldı. Bu iş için de o güne kadar tayin edilenlerin en acımasızı olarak bilinen Rodolfo Graziani görevlendirildi.
Ömer Muhtar kuvvetlerinin halktan yardım almalarını engellemek için hayvanlar, mahsuller, ürünler telef edildi.
Ormanlar yakıldı. Libya’ya zırhlı araçlar ve uçaklar sevk eden işgal kumandanlığı, Müslümanları içlerinden bölmek için algı operasyonlarına başladı. Ömer Muhtar’ın çocukluk arkadaşı Şerif El-Giryani’yi yanlarına çeken İtalyanlar, Senusi hareketinin önde gelenlerinden Muhammed Rıza aracılığı ile Ömer Muhtar ve mücahitlere teslim çağrıları yaptılar. Fakat istedikleri neticeyi elde edemeyince bu sefer mukavemeti destekleyen halkı toplama kamplarına hapsetmeye başladılar. Bu kamplarda tutulan on binlerce Libyalı Müslüman açlıktan, hastalıktan can verdi. Birçoğu da idam edildi. “Direnişe en büyük destek Mısır’dan geldiği için yeni Vali Graziani, Akdeniz sahilindeki Sellum yakınında deniz kıyısından güneydeki Cağbub’a kadar uzanan yaklaşık 270 kilometrelik bir mesafeyi 2 m. yüksekliğinde ve 3 m. genişliğinde dikenli tellerle kapattırdı.
Böylece mücahitlerin yardım temin ettikleri tek yön de kesilmiş oldu. Bunların ardından düzenlenen saldırılarda Ömer Muhtar’ın birbirinden değerli silah arkadaşlarının şehit olması ve Kufra’nın düşmesi, mücadeleyi oldukça sıkıntılı bir duruma soktu. Bütün bu olumsuz şartlara rağmen savaşı azimle sürdüren ve cihattan vazgeçmeyen Ömer Muhtar, 11 Eylül 1931 tarihinde adamlarıyla birlikte sahabeden Seyyid Rafi‘in kabrini ziyarete gittiklerinde İtalyan çemberi içinde kalarak esir düştü.
Asi bir İtalyan vatandaşı olarak yargılandığı mahkemede o sırada 74 yaşında bulunan Ömer Muhtar, 15 Eylül 1931 yılında Suluk kampında 20.000’i bulan bir halk topluluğu önünde idam edildi. Hayatı ve mücadelesi birçok araştırmaya ve bir filme konu olan Ömer Muhtar, Libya’daki direnişin sembol ismi olarak tarihe geçti.
Kaynak: Dünya Bülteni
