Kuzey Makedonya Anayasa Mahkemesi eski başkanı ve hukukçu Salih Murat, geçtiğimiz günlerde Meclis’ten geçen ve Cumhurbaşkanı tarafından imzalanıp resmi gazetede yayınlanan vatandaşlık yasa değişikliği ile ilgili açıklamalarda bulundu.
Anayasa Mahkemesi eski başkanı Salih Murat, yeni vatandaşlık yasası ile birlikte göçmen statüsünde olan hangi kişiler Kuzey Makedonya vatandaşlığını kazanabilir sorusuna şu yanıtı verdi:
“Geçen yazımda vatandaşlık kanununda yapılan değişikliği ve bu doğrultuda yapılacak başvuruların şu ana kadar ve bilhassa 2004 yılından bu yana esastan reddedilme riskilerini ele aldım. Vatandaşlık yasasında yapılan son değişikliklerden sonra tüm başvuruların esastan reddedilme riski ortadan kaldırılmıştır. Yeni dönemde yani yasanın değişmesinden sonra yapılacak başvurular ancak usulen (kan bağı uzaklığı, belge, dilekçe eksiği vs) reddedilebilir, esastan reddedilemez.
Vatandaşlık başvurusu yapıldığında vatandaşlık yasasını bir bütün olarak bilmemiz ve daha doğrusu ele almamız gerekir.
Bildiğiniz gibi Yapılan değişmeyle birlikte 8. maddenin içeriği şu şekilde:
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nden bir göçmen ve birincisi kan bağından oluşan hısımlık kişi, 7. maddenin 1. fıkrasının 2. 6. ve 10. bentlerinde koşullarını taşımasa bile, vatandaşlığa başvurarak Kuzey Makedonya Cumhuriyeti vatandaşlığını kazanabilir.
Göçmen bu Kanuna göre, cinsiyet, ırk, ten rengi, ulus, siyasi ve dini inancı, mülkiyet ve sosyal durumu ne olursa olsun, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nden başka bir ülkeye göç etmiş olan Kuzey Makedonya Cumhuriyetinin eski vatandaşı olan kişiler göçmen sıfatı taşımaktadır.
Bundan hareket ile iki şey göze çarpmaktadır;
⁃ Birinci fıkrada kimlerin muhacirlikten dolayı vatandaşlık başvurusu yapabileceği.
⁃ İkinci fıkrada ise muhacirliğin tanımı yapılmaktadır. Maddeye istinaden başvurma hakkı; göç eden kişi ve onun birinci dere kan hısımlığına sahip kişiler vatandaşlığa başvuru hakkına sahiptirler.
Makedonya’da Medeni kanunun kişiler hukuku üç türlü hısımlık türünü tanımaktadır. Birincisi kan bağından oluşan hısımlık, ikincisi evlilikten doğan hısımlık ve son olarak evlat edinmeden doğan hısımlık. Maddeye göre yalnız ve yalnız kan bağından oluşan hısımlıktan dolayı başvuru yapılabilir.
Kişiler hukukana göre kan bağı hısımlığı ile Miras hukukunda yer alan birinci derece mirasçılar kapsamına giren kişiler arasında fark vardır.
Vatandaşlık yasasının 8. maddesinin 1. fıkrasında başvuru hakkına göçmen veya göç eden kişi ve onun birinci derece kan bağı hısımlılığına sahip olan kişiler muhacir sıfatıyla Makedonya vatandaşlığına başvurma hakkına sahiptirler.
Kanunumuzun hükümlerine göre kan bağı hısımlılığı altsoy ve üstsoy olarak ayrılmaktadır. Altsoy hısımlılığıyla: baba, anne, büyükbaba, büyükanne ve onların baba ve anneleri yer almaktalar. Üstsoy hısımlılığı ise: çocuklar, torunlar, torunlarının torunları ve diğerleri yer almaktalar. Üstsoy-altsoy hısımlılığı, yukarı ve aşağı doğru sınırı yoktur.
Bir de konuyu daha iyi anlamak için kısa olarak yansoy hısımlılığını dile getirmemizde fayda olacaktır. Ortak kökten gelen kişiler arasındaki hısımlılığa yansoy hısımlığı denir. Yansoy hısımlılığının içeriliğinde:
Kardeşler, kardeş çocukları, kardeş torunları v.d amca, dayı, hala, teyze, büyük amca, büyük hala, büyük dayı ve büyük teyze v.d Arasında yansoy kan hısımlığı vardır.
Bundan hareket ile kan hısımlılığının derecelendirmesine geliyoruz. Makedonya kişiler hukuku birinci, ikinci ve üçüncü kan hısımlılığı derecelendirmeler tanımaktadır. Kan hısımlılığın derecesi, hısımları birbirine bağlayan doğum sayısıyla belli olur. Bundan hareket ile Makedonya vatandaşlık kanununun 8.maddesinin 1. fıkrasında yalnız ve yalnız birinci derece kan hısımlılığının içerisinde yer alan kişiler muhacirlikten dolayı vatandaşlık başvurusunda bulunabilirler. Birinci derece kan hısımlılığı kapsamında kişi kendisi, çocukları (ve eşleri), annesi (ve eşleri) ve babası (ve eşleri) yer almaktadırlar. Bu maddenin birinci fıkrası doğrultusunda ikinci derecede (büyük ana ve babaları ve kardeşleri) ve üçüncü derecede (amca, dayı, hala ve teyzeleri) kan hısımlılıklar içerisinde girenler başvuru hakkına sahip değiller.
Sonuç olarak Makedonya vatandaşlık kanununun 8. maddesinin 1. fıkrasına göçmenin kendisi ve birinci derece kan hısımlılığına sahip olan göçmenin kendisi, ana babası, eşi ve evlatları başvurma hakkına sahip olan kişiler sayılmaktalar.
Yasanın 8. maddesinin 1. ve 2. fıkrası doğrultusunda başvurma hakkına sahip olan kişiler Vatandaşlık kanununun 7. maddesi doğrultusunda gereken şartları sağlayan kişiler evrakları hazırlayıp başvuruyla beraber resmî makamlara sunmaları gerekmektedir. Mevcut 7. madde 7 fıkradan ibarettir. 1. fıkra 10 bentten (başvuruda istenilen şartlar yer almakta) oluşmaktadır. Yine 7 maddeye bağlı 7-a, 7-b ve 7-c kanında yer almaktadır.
Makedonya Cumhuriyeti’nden bir göçmen ve birincisi kan bağından oluşan hısımlık kişi, 7. maddenin 1. fıkrasının 2. 6. ve 10. bentlerinde koşullarını taşımasa bile, vatandaşlığa başvurarak Makedonya Cumhuriyeti vatandaşlığını kazanabilir. 7.maddenin 1. fıkrasının 2. 6. ve 10 i. bentlerinin içeriği, yani buna göre istenmeyen şartlar:
2) Vatandaşlık talebin sunulmasına kadar en az sekiz yıl boyunca Makedonya Cumhuriyeti topraklarında yasal ve kalıcı olarak yaşamak;
6) Makedonca diline kolayca anlaşılabilecek ölçüde hakim olmak;
10) Mevcut vatandaşlığından feragat etmek veya Makedonya Cumhuriyeti vatandaşı olarak kabul edilmesi halinde bunu alacağını kanıtlamak, şartları istenmemektedir.
