Bulgaristan’da 1944-1989 yıllarında iktidarda kalan komünist rejimin ülkedeki Türk ve diğer Müslümanlara uyguladığı asimilasyon kampanyasının yol açtığı zorunlu göçün üzerinden 30 yıl geçti.
Eski Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin (SSCB) desteğiyle 1944’te hükümeti devirerek yönetimi ele geçiren Bulgaristan Komünist Partisi (BKP), iktidarda kaldığı 45 yıllık dönemin son yıllarında ülkedeki Türk ve diğer Müslümanları asimile etmeye çalıştı.
Tek milletli bir devlet yaratma çabasındaki komünistler ibadet yasağı getirdi, Türk ve Müslümanların isimlerini değiştirdi. “Bulgarlaştırma” girişimleri sonucu 1985 sonuna dek 310 bin kişinin isimleri değiştirildi.
Ülkede asimilasyon kampanyasına karşı Müslümanların direnişinde 24 kişi hayatını kaybetti.
Cebel şehri civarında başlayan direniş, tüm ülkeye yayıldı. 1989’da devrilen komünist rejimin başındaki Todor Jivkov, amacına ulaşamayınca Türkiye ile sınırları açtı. Yaklaşık 360 bin Türk Türkiye’ye göç etti.
Asimilasyon kampanyasıyla ilgili 1991’de açılan dava ise zaman aşımına uğradı. Davanın sanıkları Jivkov, dönemin İçişleri Bakanı Dimitar Stoyanov, Dışişleri Bakanı Patar Mladenov ve Politbüro Üyesi Penço Kubadinski ise artık hayatta değil.
AA muhabiri, Bulgaristan’dan zorunlu göçün nedenlerini ve aradan geçen 30 yılın bıraktığı izleri Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığından (YTB) edindiği bilgiler ışığında derledi.
Bulgaristan’dan zorunlu göç nedir?
Bulgaristan’dan zorunlu göç, 1984-1989 yılları arasında Bulgaristan’da yaşayan Türk azınlığa yönelik bu ülkedeki komünist rejimce uygulanan asimilasyon ve baskı sürecinin sonunda gerçekleşti.
Türkiye’ye yönelik 1989 göçü, sadece Bulgaristan Türklerinin tarihi açısından değil, İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde Avrupa tarihi açısından değerlendirildiğinde de kıtanın en büyük kitlesel göç dalgası özelliğini taşıyan insani trajedilerinden biri oldu.
Türkleri göç etmeye iten sebepler nelerdi?
Türkler isim değiştirmeye zorlandı, Türkçe konuşanlara para cezaları kesildi. Türklerin dini vecibelerini yerine getirmesi engellendi, Türk kültürüne ait unsurların kullanımı yasaklandı. Bu uygulamalara direnip milli kimliğine sahip çıkan Türkler, işkence adası olarak bilinen Belene’ye gönderildi.
Göç süreci nasıl yaşandı?
Türkler, 29 Mayıs 1989’da komünist lider Jivkov’un açıklamalarıyla göç etmeye zorlandı. Yaşanan sürecin en başından itibaren soydaşının yanında olan Türkiye, Bulgaristan Türklerine kapılarını açtı.
Haziran-Temmuz-Ağustos 1989 döneminde yoğunlaşan göç trafiği 1 yılda 345 bin 960 kişinin Türkiye’ye gelmesiyle sonuçlandı. 1990 yılının ikinci yarısında yaşanan göç hareketiyle de yaklaşık 360 bin soydaş Türkiye’ye geldi.
Türkan bebek kimdir?
Türkan bebek, 26 Aralık 1984’te Bulgaristan’ın Kırcaali iline bağlı Killi bölgesinde isim değiştirme uygulamasını protesto etmek için toplanan Türk ahalinin içinde annesinin kucağında bulunuyordu.
Bulgar kolluk kuvvetlerinin kalabalığın üzerine rastgele açtığı ateş sonucunda henüz 18 aylıkken şehit olan Türkan bebek, Bulgaristan Türklerinin direnişinin sembolü haline geldi.
Türkan bebek, her yıl 26 Aralık’ta Bulgaristan’daki kabri başında anılıyor. Şehit bebeğin anısına Türkiye’nin çeşitli illerinde de anıtlar bulunuyor.
YTB’nin göçün 30. yıl dönümündeki faaliyetleri
YTB, Bulgaristan’dan göçün 30. yıl dönümünde, Kocaeli, Bursa ve İstanbul’da anma programları ve sempozyumlar düzenledi.
Göçün 30. yılında 100’üncü yaşını tamamlayan Bulgaristan Türklerinin kanaat önderlerinden diplomat ve yazar Osman Kılıç için YTB’nin ev sahipliğinde geçen ay düzenlenen vefa programı, bu faaliyetler içinde öne çıkanlardan oldu.
Göçe dair belgesel ve kısa film, almanak ve belgesel kitap gibi çalışmalarına ve fotoğraf sergileri gibi faaliyetler düzenlemeye devam eden YTB, 6-7 Aralık’ta İstanbul Yıldız Teknik Üniversitesi bünyesinde faaliyet gösteren Balkan ve Karadeniz Araştırmaları Merkezi (BALKAR) ortaklığı ile “Bulgaristan’dan Türklerin 1989 Zorunlu Göçü: 30 yıl sonra Göçmenlerin Algıları” başlıklı uluslararası sempozyum düzenleyecek.
YTB ayrıca 30. yıl kapsamında göçe dair içerik sunan Türkçe, İngilizce ve Bulgarca internet sitesini hayata geçirdi.
– Dönemin komünist diktatörü Todor Jivkov liderliğindeki rejim, Türkleri isim değiştirmeye zorladı
– Türkçe konuşanlara para cezaları kesildi, Türklerin dini vecibelerini yerine getirmesi engellendi
– Asimilasyon kampanyası sonucu 360 bin Türk Türkiye’ye göç etmek zorunda kaldı
– 1984’te henüz 18 aylıkken annesinin kucağında şehit olan Türkan bebek, Bulgaristan Türklerinin direnişinin sembolü oldu
AA
