Kosova Cumhurbaşkanı Hashim Thaçi’nin geride bıraktığımız hafta “Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşmasının Onaylanması” kararnamesini imzalamasının ardından karar resmi gazetede de yayımlandı.
Sözkonusu anlaşma böylelikle yürürlüğe girmiş oldu. Kosovaport, Serbest Ticaret Anlaşması’nın (STA) yürürlüğe girmesiyle bundan sonraki sürecin nasıl işleyeceğini, iki ülke arasındaki ticari ilişkilere ve Kosova ekonomisine katkısını Kosova Türkiye Ticaret Odası Başkanı Abdurrahman Balkız ile konuştu. Balkız, Serbest Ticaret Anlaşması’nın Kosova’nın lehine olacak bir anlaşma olduğunu söyledi.
Kosova ve Türkiye arasında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmasının altıncı yılında yürürlüğe girdi. Bundan sonraki süreç nasıl işleyecek ?
-Öncelikle Kosova tarafının diplomatik kanallarla artık anlaşmanın yürürlükte olduğunu bildermesi gerekiyor. Sonraki aşamada da iki taraf birbirine teyit verdiği zaman yaklaşık iki ay içerisinde yürürlüğe girmiş olacak. Ancak iki taraf farklı bir tarih öngörürse o tarih geçerli olacak. Tarih belirlenmemişse izleyen ayın ilk iş gününde anlaşmanın koşulları geçerli olacak.
Anlaşmanın yürülüğe girmesiyle iki ülke arasındaki ticari işbirliği nasıl seyredecek ?
– Bu anlaşma Kosova’nın lehine olacak bir anlaşma. Bu süreç iki ülkenin birbirinden satın alacakları veya satacakları ürünlerin üretilmesiyle daha bir anlam kazanacak. Yani, Kosova’nın Serbest Ticaret Anlaşmasından daha iyi faydalanabilmesi için üretimi artırması gerekecek. Türkiye de mevcut rekabet koşulları içerisinde ürettiği ürünleri gerek kaliteyle, gerek fiyatla satabiliyor olmalı. Örneğin Makedonya ile 2000 yılında yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında, Makedonya Türkiye’ye ihracatını sekiz kat artırırken, Türkiye üç kat artırdı. Bosna örneğinde ise, Türkiye’nin Bosna’ya ihracatı sekiz kat arttı. Bosna’nın Türkiye’ye ihracatı 30 kat arttı. Yani bu tamamen ülkedeki ekonomik aktörlerin bu anlaşmadan fayda elde etmesine dönük strateji belirlemesiyle mümkün. Biz Kosova için bunun daha da iyi olacağına inanıyoruz. Kosova Türkiye’ye bugün bir birim ihracat yapıyorsa, biz bunun elli birim ihracata çıkmasını isteriz. Türkiye’nin zaten Kosova’ya belli bir ihracatı var. Anlaşma hem üretim hem de yatırıma teşvik sağlıyor. Yatırım istihdamı takipe edecek. İstihdam da refah seviyesinin artmasını sağlayacak. Türkiye, Kosova’nın ürettiği ürünler için 80 milyonluk yeni bir pazar. Kosova da, Türkiye için 2 milyonluk bir pazar. İki ülke arasında kırk katlık bir popülasyon farkı var. Bu anlaşmadan sonra makul olan beklenti Kosova’nın ihracatını kırk kat artırması, Türkiye’nin de iki kat artırması. Yani kendi nüfusunun orantısı düzeyinde artırması.
Serbest Ticaret Anlaşması’nın yürürlüğe girmesi karşılıklı yatırımları etkileyecek mi ?
-Elbette. Çünkü, iki ülke arasında ticarete konu ürünlerde bir fayda varsa bu yatırımı da teşvik eder. Eğer Kosova zirai ürünlerde üretimini artırırsa 80 milyonluk pazara gümrüksüz satabilme imkanı doğacak. Böylelikle de yatırımı artırması gerekecek. Yatırım demek kar demektir.
Kosovalı birçok yetkili Serbest Ticaret Anlaşması’nın yürürlüğe girmesiyle Kosova’daki yerli ürünlerin zarar göreceğini belirtmişti. Ancak Kosova, anlaşma kapsamında birçok yerli ürünü koruma altına aldı. Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında ürünün koruma altına alınması ne anlama geliyor ?
-Kosova ve Türkiye arasında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması asimetrik bir anlaşma. Yani, Kosova’nın ürettiği ürünlerin önümüzdeki 10 yıl boyunca korunması anlamına geliyor. Türkiye Kosova’ya bir ürün satmak istediğinde, eğer Kosova bu ürünü üretiyorsa vergi uygulanmaya devam edecek. Kademeli şekilde 10 yıl içerisinde sıfırlanacak. Türkiye ise anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle birlikte vergiyi sıfırlayacak. Kosova on yıl içerisinde yaklaşık 850 ürününü koruma altına alabilir. İki ülke taraflarının müzakereleri sonucu anlaşmanın revize edilmesi imkanı sağlanmıştır.
Asıl önemli olan ise Türkiye’nin kimi tarım ürünlerinde başka ülkelere sağlamadığı esneklikleri bu anlaşma ile Kosova’ya sağlamış olmasıdır. Türkiye hassas olduğu tarım ürünleri hususunda Kosova ve Bosna Hersek dışındaki hiçbir ülkeye bu tavizleri vermemiştir.
Kosova’yı Türkiyede büyük bir pazar bekliyor. Kosova hangi sektörlerde Türkiye’ye ürün ihrac edebilecek ?
-En fazla tarımsal ürünlerde ve tarımsal endüstri alanında. Kosova için özellikle tarım sektöründe daha fazla bir avantaj söz konusu. Türkiye bugün Kosova’ya yaklaşık 300 milyon Euro’luk bir ihracat yapıyor. Buna karşılık Kosova Türkiye’ye 8 milyon Euro’luk bir ihracat yapıyor. Bu ihracatı dengeleyebilmek için Kosova’da üretimin teşvik edilmesi gerekiyor. Kosova’nın üreten sektörlere kolaylıklar sağlaması gerekiyor ki aradaki fark daha hızlı şekilde kapansın.
Türkiye ile Kosova arasında yaklaşık bir yıl süren müzakerelerin ardından yapılan “Serbest Ticaret Anlaşması” 27 Eylül 2013’te dönemin Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan ile Kosova Başbakan Yardımcısı ve Ticaret ve Sanayi Bakanı Mimoza Kusari Lila tarafından Ankara’da düzenlenen törenle imzalanmıştı.
Kosovaport
