Makedonya’da belediyeler el değiştirdi

Makedonya, 15 Ekim 2017 tarihinde 6. kez yerel seçimler düzenledi. 1 milyon 814 bin 644 kayıtlı seçmenden 1 milyon 80 bin 904 kişi, Üsküp Şehir Belediyesi dahil olmak 81 belediyede 3 bin 480 oy kullanma yerinde yerel yönetimler için kendilerine en uygun adayları seçmek için sandık başına gitti. Seçime katılımın %59,51 olduğu seçimlerde 1 milyon 35 bin 247 geçerli ve 45 bin 551 geçersiz oy kullanıldı. İktidarda bulunan Makedonya Sosyal Demokratlar Birliği’nin (SDSM) damga vurduğu seçimlerin ilk turunda Üsküp Şehir Belediyesi dahil olmak üzere 46 belediye başkanı seçildi. 35 belediyenin kaderi ise 29 Ekim’de düzenlenecek ikinci tur seçimlerinde belli olacak. İlk turda kazanılan 45 belediyede, Makedonya Sosyal Demokratlar Birliği (SDSM) 37, İç Makedon Devrimci Örgütü-Makedonya’nın Ulusal Birliği Demokratik Partisi (VMRO DPMNE) 3, Demokratik Bütünleşme Birliği (BDİ) 2, bağımsız adaylar 2 ve Türk Demokratik Partisi (TDP) 1 belediyede seçimleri ilk turda kazandı.

Siyasi kriz süreci

Makedonya Sosyal Demokratlar Birliği’nin (SDSM) ana muhalefette bulunduğu dönemde kamuoyuyla paylaştığı ses kayıtlarından sonra uzun bir siyasi istikrarsızlık sürecine giren Makedonya’da 11 Aralık 2016’da erken parlamento seçimleri düzenlenmiş, seçim sonuçları, koalisyonu zorunlu kılarken hem ülke içi dinamikler hem de uluslararası dengeler krizi daha da derinleştirmişti. Uzun süren koalisyon görüşme sürecinden sonra gözler Meclis Başkanı seçimine dönmüştü. 2016 genel seçimlerinde daha fazla oy almasına rağmen Arnavut kanadından koalisyon ortağı bulamayan Milliyetçi Makedon Partisi’nin (VMRO DPMNE) tüm engellemelerine rağmen 27 Nisan’da SDSM önderliğinde Makedonya Meclis Başkanlığına Arnavut partisi BDİ’den Talat Caferi seçilmiş ve yeni kurulacak hükümetin önü açılmıştı. Parlamentoda çoğunluğu oluşturan partiler SDSM, Demokratik Bütünleşme Birliği (BDİ) ve diğer Arnavut İttifakı partisi hükümeti kurmuştu.

Yerel seçimler öncesi gerçekleşen koalisyonlar

Makedonya Cumhuriyeti Meclis Başkanı, 6 Ağustos 2017 tarihinde Makedonya’daki yerel seçimlerin 15 Ekim’de düzenlenmesini öngören kararnameyi imzaladı. Siyasi partiler 25 Eylül’de seçim çalışmalarına resmen başladı ve 20 gün boyunca vatandaşlara neden kendi adaylarını seçmeleri gerektiğini anlattı. Seçimlerden önce iktidarda olan Makedonya Sosyal Demokratlar Birliği (SDSM), aralarında Türk Hareket Partisi’nin (THP) de bulunduğu toplam 22 siyasi parti ile yerel seçim öncesinde koalisyon anlaşması imzaladı. Ana muhalefetteki VMRO DPMNE ise, aralarında Türk partileri Türk Demokratik Partisi (TDP) ve Türk Milli Birlik Hareketi’nin (TMBH) de bulunduğu birçok siyasi parti ile 15 Ekimdeki yerel seçimlere ortak katılmak üzere koalisyon anlaşması imzaladı. İktidardaki Makedon partisi SDSM ile Arnavut partisi Demokratik Bütünleşme Birliği (BDİ) arasında da birbirlerini destekleme konusunda seçim öncesinde anlaşma gerçekeşti. Arnavutların çoğunlukta olduğu Arnavut belediyelerinde SDSM, BDİ’nin belediye başkan adaylarını, Makedon belediyelerinde ve Üsküp Şehir Belediyesi’nde ise BDİ, SDSM’nin adaylarını destekleme kararı aldı.

Seçim kampanyası süreci ve seçim günü

25 Eylül’de başlayan ve 13 Ekim 24:00’da sona eren seçim kampanyası boyunca siyasi partilerin adayları vatandaşlara vaatlerde bulundu. Günümüze kadar gerçekleşmiş olması gereken altyapı, kaldırımlar, asfalt çalışmaları, park yerleri gibi temel sıkıntıların giderilmiş olmaması adayların seçim kampanyalarına yansıdı. Adaylar, istihdam, yatırım, sosyokültürel yaşantıyı etkileyecek projeler yerine daha fazla temel altyapı sıkıntıları ve şeffaflık üzerinde durmayı tercih etti.

15 Ekim 2017 tarihinde Makedonya’da 6.’sı düzenlenen yerel seçimlerde 07:00’da başlayan oy verme işlemi 19:00’da sona erdi. Makedonya İçişleri Bakanlığı yerel seçimlerde, oy pusulasını fotoğraflamak, başkası adına oy verme, rüşvet ve seçim yerine seçmen getirme teşebbüslerinin olduğunu ve bu konularla ilgili 17 kişinin gözaltına aldığını fakat seçimlerin kamu düzeni ve huzuru bozmaya yönelik ciddi olayların yaşanmadan gerçekleştiğini açıkladı.

Birinci turda 46 belediye başkanı seçildi

İktidarda bulunan Makedonya Sosyal Demokratlar Birliği (SDSM) öncülüğündeki “Makedonya’da Daha iyi Yaşam” koalisyonunun damga vurduğu yerel seçimlerin ilk turunda Üsküp Şehir Belediyesi dahil olmak üzere 46 belediye başkanı seçilirken 35 belediyede kaderi ise 29 Ekim’de düzenlenecek ikinci tur seçimlerinde belli olacak. Makedonya Sosyal Demokratlar Birliği (SDSM), ilk turda kazanılan 45 belediyeden Üsküp Şehir Belediyesi dahil olmak üzere 38 belediyeyi kazandı. SDSM 19 belediyede VMRO ile olmak üzere toplamda 21 belediyede ikinci turda yarışacak. 2013 Yerel Seçimlerinde ilk turda 39 belediye ikinci turda 16 belediye kazanan VMRO-DPMNE, Üsküp Şehir Belediyesi ile birlikte toplamda 55 belediye kazanırken, SDSM ilk turda 2 ikinci turda da 2 beldiye kazanarak toplamda 4 belediye kazanabilmişti. Son yerel seçimler ile 15 Ekim Yerel Seçimleri kıyaslandığında belediyelerin el değiştirdiği görülüyor.

SDSM’nin yerel seçimleri domine etmesinin başlıca nedenleri arasında, yukarıda da bahsettiğimiz üzere yerel yönetimleri elinde bulunduran partilerin, temel sıkıntıları bugüne kadar halen çözememiş olmasının vatandaşlarda yarattığı güven boşluğu, SDSM’nin milliyetçilikten uzak, Makedonya’daki diğer etnik unsurları kapsayıcı bir şekilde, Arnavut, Boşnak belediye başkan ve meclis üyesi adayları çıkararak izlediği politika (Arnavut belediyesi olan Haraçinova’da Arnavut siyasi partilerinin yerine SDSM’nin Arnavut kökenli adayı Milikiye Halimi’nin %58 oy oranıyla ilk tutda seçişmesi buna örnek olarak verilebilir) sayılabilir. Yerel seçimlerin galibi konumundaki SDSM’nin lideri Zoran Zaev seçimlerden sonra yaptığı açıklamada, seçimler Makedonya’da milliyetçiliğin sona erdiğini söylerken iktidar olarak ülkede adil ve hür seçim organize etme görevlerini yerine getirdiklerini savundu. Yerel seçimlerde beklentilerin altında kalan VMRO DPMNE lideri Nikola Gruevski ise, yerel seçimleri usulsüz ve antidemokratik olarak değerlendirdi. Yerel seçimlerde büyük bir hüsrana uğrayan VMRO DPMNE başkanı Nikola Gruevski, parti içinde bazı kesimlerce istifaya çağrıldı.

Arnavut belediyelerinin kaderi ikinci turda belli olacak

Arnavut kanadında iktidarda bulunan Demokratik Bütünleşme Birliği (BDİ) ilk turda sadece iki belediye kazanırken, iktidardaki diğer Arnavut partisi Arnavut İttifakı ile 5 belediyede, muhalefette bulunan Arnavut partisi BESA Hareketi ile 7 belediyede toplamda 13 belediyede ikinci turda yarışacak. Yerel seçimlerde 5 Arnavut partisinin yarışması Arnavut belediyelerinde birinci turda sonuç elde edilmesine olanak vermedi. İktidar ortakları olan BDİ ve SDSM yerel seçimler öncesinde birbirini destekleme konusunda anlaşmış ve bu ortaklık seçim sonuçlarına da yansıdı. Seçimlerin birinci turundan sonra ise yeni kurulan iki Arnavut partisi olan BESA Hareketi ve Arnavut İttifakı partileri farklı belediyelerde ikinci turda BDİ ile yarışması sonucu çıktı. Seçimlerden sonra yapılan olumlu görüşmelerden sonra, BESA Hareketi, BDİ ile 5 belediyede yarışacak Arnavut İttifak’ını bu belediyelerde destekleme; Arnavut İttifakı da BDİ ile 7 belediyede yarışacak BESA Hareketi’ni tüm bu belediyelerde destekleme konusunda anlaştı. Böylece 29 Ekim 2017 tarihinde düzenlenecek ikinci tur seçimlerinde BDİ – SDSM koalisyonu ile BESA – Arnavut İttifakı koalisyonu 12 belediyede kıyasıya bir yarışa girecek. Vatandaşlar en çok oyu alan 2 adaydan birini başkan olarak seçecek.

Türk siyasi partilerinin yerel seçimlerdeki durumu

Türk Demokratik Partisi (TDP), 15 Ekim 2017 yerel seçimlerinde Merkez Jupa ve Vrapçişte’de belediyelerinde başkanlık, tek başına 13, VMRO DPMNE öncülüğündeki “Daha iyi Makedonya” koalisyonu ile 12, toplamda 25 belediyede de meclis üyeliği için yarıştı. TDP, Merkez Jupa Belediyesi’ni ilk turda kazanmayı başarırken, kendi listeleriyle yarıştığı 13 belediyede 17 meclis üyesi, VMRO ortak listeleriyle yarıştığı 12 belediyede ise 8 meclis üyesi olmak üzere, Makedonya çapında toplam 25 meclis üyesi çıkarmıştır. 2013 Yerel seçimleriyle kıyaslandığında TDP’nin oylarında ciddi bir düşüş görülmektedir. TDP 2013 yılında tek başına yarıştığı listelerle 11 belediyede 14 bin oyun üzerinde 22 meclis üyesi çıkarırken, aynı belediyelerde 2017 yerel seçimlerinde ise 9 bin oyda kalarak ancak 14 meclis üyesi çıkarabildi.

15 Ekim Yerel seçimlerine Makedonya Sosyal Demokratlar Birliği (SDSM) öncülüğündeki “Makedonya’da herkes için Yaşam” koalisyonuyla katılan Türk Hareket Partisi’nin (THP) Merkez Jupa Belediyesi’nde başkan adayı 15 belediyede de SDSM koalisyonu listelerinde adayı bulunuyordu. SDSM’nin 15 Ekim Yerel seçimlerinde gerçekleştirdiği çıkış koalisyon ortaklarından THP’ye de yaradı. 15 belediyede SDSM listelerinde adayı bulunan THP, yerel seçimlerde 12 meclis üyesi çıkarmayı başardı. THP’nin Merkez Jupa Belediyesi adayı Nevaip İsmail, seçimi TDP adayı Ariyan İbraim’e ilk turda kaybetti.

Türk Milli Birlik Hareketi (TMBH), 15 Ekim yerel seçimlerinde bir belediye başkan adayı (Dolneni Belediyesi), tek başına 4, VMRO DPMNE öncülüğündeki “Daha iyi Makedonya” koalisyonu ile 4 toplamda 8 belediyede meclis üyeliği için yarıştı. Türk Milli Birlik Hareketi (TMBH), 15 Ekim yerel seçimlerinde tek başına 3, VMRO DPMNE öncülüğündeki “Daha iyi Makedonya” koalisyonu ile 2 toplamda ise 5 meclis üyesi çıkarabildi.