Bilindiği üzere Osmanlı öncesi Balkan toprakları özellikle günümüz Kuzey Makedonya Cumhuriyeti doğudan gelen Türk halkların uğrak noktası olmuştur. Tarihi kaynaklardan öğrendiğimiz kadarıyla bu halklar hakkında çok sayıda bilgiler mevcuttur. Biz ise bu yazımızda Kuzey Makedonya’da bulunan ve pek bilinmeyen Kumanlar hakkında bilgiler vererek anlatmaya çalışacağız.
Kuman/Kıpçakların ana yurdu olarak Orta Asya gösterilmektedir. Kuman ile Kıpçak kabileleri farklı birer Türk boyudur, sonrasındaki birleşmede bu ismi almışlardır.
Bahaddin Ögel, Kuman/Kıpçak’ları Kuzey Türkleri olarak görür. Doğu Avrupa’da ilk görünmeleri, Rus kaynaklarına göre 1030-1050 yıllarındadır. XI –XIV. yüzyıllar arası Kuman/Kıpçak’lar Makedonya’yı da içine alacak şekilde Balkanlara inmeye başlamışlardır. Kuman/Kıpçak’lar dağıldıkları bu topraklara da kendi isimlerini vermişlerdir Kuman/Kıpçakların bir merkezi çevrede bulunmamaları, onların göçebelik geleneğine bağlı olmalarından kaynaklanmaktadır. Doğu Avrupa’ya göçleri esnasında Makedonya topraklarında Kuman/Kıpçakların etkili olduklarını görüyoruz. Kuman/Kıpçak toplumun dini yapısında bozkır yaşantısı hakimdi. Eski Türk toplumunda görülen gelenekler, inanç sistemi bu hayat tarzının önemli bir yerinde duruyordu.
Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nde pek çok yer adı, arkeolojik bulgu ve belgeler neticesinde Türk boy ve topluluklarının bu bölgelerde yaşadıklarına tanıklık eder. Kuzey Makedonya’nın Tikveş (Kavadar) şehrine yakın bir konumda yer alan Kumaniçevo bölgesi isim benzerliğinden dolayı Kumanlar’dan türemiş olabileceği izlenimi vermektedir. Aynı şekilde Kuzey Makedonya’nın kuzey kesiminde Sırbistan sınırına yakın bir konumda bulunan Kumanova şehri günümüzde de Kuman ismini taşıyan nadir ve önemli şehirlerdendir. Önemli yolların geçiş güzergahı üzerinde bulunan şehir, uzun yıllar Türk boyları ve toplulukları yönetimi altında kalmıştır.
Uzun yıllar varlıklarını sürdürdükleri Kuzey Makedonya topraklarında akıbetleri konusunda çok sayıda görüş bulunmaktadır. Bu görüşlerden en yaygın olanı zaman içinde Kuman/Kıpçakların Ortodoks Hristiyanları içinde karışıp kültürlerini unutmalarına ve dolayısıyla asimile olmaları yönündedir.
