İnsan Borçlu Doğar mı?

Makedonya’da halen kesin olmamakla birlikte 24 Nisan’da yapılması kararı alınan erken seçimlere yaklaşılırken son günlerde hükümetin aldığı borç miktarlarının planlanan borç miktarlarından çok daha yüksek seviyelerde olması dikkat çekiyor. Bu borçlanmaların sonuncusunu hükümet geçtiğimiz günlerde, açık arttırma yoluyla özel sektörden 13.4 milyon euro borçlanarak gerçekleştirdi ki söz konusu borç, planlanan 3.6 milyon euro borcun yaklaşık olarak 4 katı! Daha vahim durum ise bu plan aşımının sadece son borçlanmaya özgü olmadığı ve hükümetin 2016 yılının başından itibaren 42 milyon euro borçlanmayı planlamış olmasına rağmen 91 milyon euro borçlandığıdır. Bu da Makedonya’nın her gün 2 milyon euro borçlandığı anlamına geliyor.

Bu borçlanmaya başta Maliye Bakan Yardımcısı Kire Naumov olmak üzere Makedonya Cumhuriyeti Ulusal Bankası’nın eski başkanlarından Petar Gosev ve bazı iktisatçılardan da eleştiriler geldi. Naumov yapılan borçlanmanın Anayasa Mahkemesi’nin aldığı karar neticesinde kanun dışı olduğunu vurgularken, Gosev ise mevcut hükümetin borçlanma yapmadığı takdirde düşeceğini ve yayınladıkları %48 oranındaki borçların, gayri safi yurtiçi hasılaya oranının sadece merkezi hükümetin ve belediyelerin borçlarını kapsadığını belirtti. Yapılan bir diğer eleştiri de, hükümet tarafından alınan borçların üretken yatırımlar yerine heykel inşasında kullanıldığıdır.

Yapılan bu eleştiriler doğru olmakla birlikte başka soruları da akla getirmektedir. İlk akla gelen soru hükümetin neden aşırı borçlandığıdır? Bundan önce yayınlanan ses kayıtlarında anlaşıldığı gibi tekrardan seçimlere hile karıştırmak amacıyla mı?, Üsküp’te dış cephesi değişmemiş kalan birkaç yerin de dış cephesini değiştirmek için mi?, ya da maliye bakanının birkaç gün önce bu yıl ‘Yüksek bir ekonomik büyüme elde edeceğiz’ dediği büyümeyi elde etmek için mi?… gibi bir sürü daha soru sorulabilir.

Bir diğer önemli soru ise bu borçların kim tarafından ve ne zaman ödeneceğidir? Genelde hükümetlerin politikası aldıkları borçlar ile üretken/verimli yatırımlar yaparak onlardan elde edecekleri gelirler ile borçları ödemektir. Ancak Makedonya’da son yıllarda en büyük yatırımların getirisi olmayan heykellere yapıldığını göz önüne alırsak o zaman borç yükü, vergiler, para cezaları gibi ödemeler ile vatandaşın omuzlarına yüklenmektedir. Asıl trajikomik olay ise bu borcun şu an yaşayan nesle değil de yeni doğacak nesle kalacak olmasıdır.