Priştina Üniversitesi Doğu Dilleri Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Abdulla Rexhepi, “İran’ın Balkan ülkeleri arasında kültürel anlamda en etkin olduğu ülke Bosna Hersek.” dedi.
İran Araştırmaları Merkezi’nde (İRAM) “İran’ın Balkanlardaki Kültürel Etkisi” konulu panelde konuşan Dr. Rexhepi, İran’ın Bosna Hersek, Sırbistan, Makedonya, Arnavutluk ve Kosova’daki kültürel ve dini faaliyetleri hakkında değerlendirmelerde bulundu.
Rexhepi, Fars kültürünün Balkanlar’da Osmanlı döneminde edebiyat dili olarak kullanılan Farsça üzerinden yayıldığına dikkati çekti, Osmanlı döneminde yaşamış Arnavut şairlerin Farsça divanları olduğunu belirtti.
İran’ın Balkanlar’daki etkisini anlamak için bölgedeki siyasi, ekonomik ve sosyal faaliyetlerine değinmek gerektiğini ifade eden Rexhepi, 1990’lı yıllardan sonra Balkanlar’da İran’ın yanı sıra başka yabancı grupların da etkin olmaya başladığını dile getirdi.
Rexhepi, bölgedeki yabancı grupların özellikle dini faaliyetlerde bulunduğunu, Hristiyan gruplarla Vahhabi-Selefi ve İran destekli Şii grupların da etkin olmaya başladığını vurguladı.
Özellikle Vatikan’ın yoğun çalışmaları olduğunu belirten Rexhepi, Kosova’da sadece yüzde 1 Hristiyan nüfus olmasına rağmen başkentte çok büyük bir kilise inşa edildiğini söyledi.
Vahhabiliğin Balkanlar’da yayılmasıyla Kosova’dan yüzlerce kişinin DEAŞ’a katıldığını söyleyen Rexhepi, bunun ülkenin geleceği açısından endişe verici olduğunu vurguladı.
Rexhepi, Balkanlar’da kültürel alanlarda devletlerin yerine getiremediği görevleri yabancı grupların yerine getirdiğini, birçok yabancı düşünce kuruluşunun ve sivil toplum örgütünün bu nedenle bölgede aktif olarak çalıştığını belirtti.
İran’ın Balkanlar’daki faaliyetleri
İran’ın Balkanlar’daki faaliyetlerinin yabancı gruplar çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiğini kaydeden Rexhepi, İran’ın özellikle 1990’lardan sonra bölgede yoğun kültürel, dini ve ekonomik alanlarda girişimleri olduğuna değindi.
İran’ın Arnavutluk, Kosova, Sırbistan, Makedonya ve Bosna Hersek’teki kültürel faaliyetleri hakkında değerlendirmelerde bulunan Rexhepi, “İran’ın Balkan ülkeleri arasında kültürel anlamda en etkin olduğu ülke Bosna Hersek.” diye konuştu.
Rexhepi, İran’ın kültürel etkisinin en çok bölgedeki aydın kesim arasında etki gösterdiğine değindi, çoğunlukla Sünni Müslümanların bulunduğu Balkanlar’da Şii İran’a karşı ön yargı olduğunu söyledi.
Rexhepi, Bosna Savaşı döneminde yardımda bulunan İran’ın Bosna’da yoğun bilim ve kültür çalışmaları yürüttüğünü, birçok enstitü ve dergi vasıtasıyla sosyal ve kültürel hayata etki ettiğini söyledi.
İran’ın Balkanlar’daki siyasi faaliyetlerine de değinen Rexhepi, bu ülkenin savaş döneminde Kosova Kurtuluş Ordusu’na yardım talebinin yürütülen mücadelenin milli oluşu, dini ve mezhepsel olmaması sebebiyle reddedildiğini aktardı.
Rexhepi, İran’ın Arnavutluk, Sırbistan ve Makedonya’da konsolosluğu bulunduğunu, Kosova’yı ise halen tanımadığını dile getirdi.
İran’ın kültür misyonu çerçevesinde kurduğu kurumların siyasi gündemleri olduğu şüphesine dikkati çeken Rexhepi, bu yüzden geçen sene İran’ın Kosova’daki tüm faaliyetlerine Kosovalı yetkililer tarafından son verildiğini bildirdi.
Ayrıca İran’a uygulanan ekonomik yaptırımlar döneminde İran’ın Balkan ülkeleriyle ekonomik ilişkilerini geliştirmek için girişimlerde bulunduğunu kaydeden Rexhepi, Balkan ülkelerinin İran’a karşı mesafeli durduğunu, bu nedenle İran’ın Balkanlar’da istediği oranda başarı elde edemediğine dikkati çekti.
Kaynak: AA
