Haklar ve Özgürlükler İttifakı’nın (APS) desteğiyle Aralık 2021’den bu yana Bulgaristan’da ilk kez bir hükümet Ulusal Meclis’te onaylanmış oldu.
Bulgaristan’da 2021 yılından bu yana devam eden siyasi kriz, 16 Ocak Perşembe günü sona erdi. 240 sandalyeli Ulusal Meclis’te çoğunluğu (121) dört farkla aşan Rosen Zhelyazkov, ülkenin yeni Başbakanı olarak ilan edildi.
Zhelyazkov, Bulgaristan’ı üç dönem yönetmiş eski Başbakan Boyko Borisov’un Bulgaristan’ın Avrupa Gelişimi için Vatandaşlar (GERB) partisinin üyesiydi.
27 Ekim 2024’teki seçimlerde, 2019’da Demokratik Güçler Birliği (SDS) ile kurulan GERB-SDS ittifakının adayı olarak yarıştı.
Katılımın yüzde 36 olduğu seçimlerde GERB-SDS ittifakı, oyların yüzde 25,52’sini alarak sandıktan birinci çıktı ve Ulusal Meclis’e 69 milletvekili gönderdi.
En yakın rakipleri Değişime Devam Ediyoruz (Produlzhavame promyanata – PP) – Demokratik Bulgaristan (Demokratichna Bŭlgariya – DP) ittifakı yüzde 13,74’lük oranla ikinci sıradaydı.
Cumhurbaşkanı Rumen Radev, hükümeti kurma görevini GERB-SDS ittifakının adayı Rosen Zhelyazkov’a verdi.
Zhelyazkov’un çoğunluğu sağlamak için 52 milletvekiline daha ihtiyacı vardı. Bu doğrultuda yüzde 4 barajını aşıp Ulusal Meclis’e giren partilerden Bulgar Sosyalist Parti (Balgarska Socialisticeska Partija – BSP) ve Böyle Bir Halk Var (Ima Takıv Narod – ITN) ile iki ay boyunca müzakereleri yürüttü.
BSP’den 20, ITN’den 19 milletvekiliyle Zhelyazkov Ulusal Meclis’teki desteğini 107 milletvekiline kadar çıkardı. Hala çoğunluğu sağlayamıyordu.
Bu noktada Bulgaristan’daki Türk azınlığın partisi Hak ve Özgürlükler İttifakı (Alians za prava i svobodi – APS) devreye girdi ve koalisyon hükümetini dışarıdan destekleme kararı aldı.
APS, Ekim 2024’teki seçimlerde 19 milletvekilini Ulusal Meclis’e yollamıştı. Bir milletvekili hariç, 125 milletvekili 16 Ocak Perşembe günü yapılan oylamada Zhelyazkov’un Başbakan olması için oy kullandı. Böylece Bulgaristan’da Aralık 2021’den bugüne kadar uzanan siyasi kriz, şimdilik sonlanmış oldu.
Peki, APS hangi şartlar dahilinde GERB-SDS, BSP, ITN koalisyon hükümetini destekleme kararı aldı?
Bölünme
APS, 2 Eylül 2024’te kurulmuş bir siyasi parti. Bundan önce Hak ve Özgürlükler Hareketi (DPS) olarak faaliyetlerini yürütüyordu.
DPS, 1990’da, Bulgaristan’daki Türk etnik azınlığın önemli figürlerinden Ahmed Doğan tarafından kuruldu ve ülkedeki Türklerin ve Müslümanların ilk partisiydi.
Şubat 2024’teki parti kongresinde, ülkede “oligark” şeklinde tanımlanan eski bir medya patronu Delyan Peevski, Cevdet Çakırov ile beraber Eş Başkan olarak seçildi.
Peevski’nin eskiden sahibi olduğu ve 2021’de United Group’a devrettiği New Bulgarian Media Group, Sınır Tanımayan Gazeteciler’e (Reporters Without Borders – RWB) göre, ülkedeki basılı medyanın yüzde 80’ini kontrol ediyordu. Radio Bulgaria, 2016’da Peevski’nin 20 gazetesi olduğunu aktardı.
Aynı zamanda ABD, “yolsuzluk, rüşvet, zimmete para geçirme” suçlamalarıyla, Magnitsky Yasası kapsamında Peevski’yi yaptırıma tabi tuttu.
Peevski’nin, Bulgar kimliğiyle (Dvizhenie za prava i svobodi – DPS) eş başkan seçilmesi, o güne dek Türklerin, Müslümanların, Pomakların oy verdiği partiyi ulusal çapta güçlendirdi ve 2023 yılındaki seçimlere kıyasla Haziran 2024’te, Ulusal Meclis’te 11 sandalye daha kazandı.
https://flo.uri.sh/visualisation/21196594/embed?auto=1Bulgaristan Merkez Seçim Kurulu’nun sağladığı verilerle hazırlanan bu tabloda, Haziran 2024’teki seçimlerde partilerin oy oranları görülüyor.
Parti, oyların yüzde 16,56’sını alarak 47 milletvekiliyle, GERB-SDS’nin (yüzde 23,99) ardından ikinci sıradaydı. Seçimlere katılım ise, yüzde 34 olarak ölçüldü. Bu oran, 1989’da, komünist yönetimin sona erdiği ve devamında düzenlenen seçimlerden bu yana görülmüş en düşük katılımı işaret ediyordu.
Cumhurbaşkanı Rumen Radev, hükümet kurma görevini DPS dışında üç farklı siyasi gruba verdi ve bunların sonuncusu Ağustos 2024’te başarısız olunca, Ekim 2024’te yeni bir seçim yapılması kararlaştırıldı.
Bu süreçte Dimitar Glavçev geçici süreliğine Başbakan olarak atandı.
Ekim 2024’teki seçimlere gidilirken DPS ikiye bölündü. Sonradan Cevdet Çakırov’un kurduğu ve Ahmet Doğan’ın Onursal Başkan olduğu APS’nin Başkan Yardımcısı İlhan Küçük, 8 Ocak 2025’te yaptığı bir açıklamada, Peevski’nin gayriresmi parti toplantıları düzenlediğini, DPS’yi ele geçirmek istediğini söyledi.
Ayrıca, Peevski’nin DPS’nin kurucusu Ahmed Doğan ile sorunlar yaşadığı gündeme gelen diğer iddialar arasındaydı.
Eylül 2024’te, Doğancılar (Ahmet Doğan) grubu Hak ve Özgürlükler İttifakı’nı (Alians za prava i svobodi – APS) kurdu, Peevski yanlıları ise, Hak ve Özgürlükler Hareketi – Yeni Bir Başlangıç’a (Dvizhenie za prava i svobodi – Novo nachalo ya da DPS-NN)* katıldı.
https://flo.uri.sh/visualisation/21196653/embed?auto=1Merkez Seçim Komisyonu’nun sağladığı verilerle hazırlanan bu tabloda, Bulgaristan’da 27 Ekim 2024’te düzenlenen son seçimlerde partilerin oy oranı görülüyor
Ekim 2024’teki seçimlerde Peevski’nin DPS-NN’si, oyların yüzde 11,17’sini alarak dördüncü parti olurken, Cevdet Çakırov’un APS’si, yüzde 7,23 ile altıncı sırada kaldı.
Yani Bulgaristan’daki Müslüman, Türk, Pomak azınlığın oyları ikiye bölünmüş, çoğunluk Peevski’nin DPS-NN’sine yönelmişti.
Küçük, 17 Aralık 2024’teki bir konuşmasında Peevski yanlılarının kurduğu partiden “Kimliği unutturma girişimi” diye bahsetti.
29 Aralık 2024’te, APS Genel Başkanı Cevdet Çakırov, eski ortağı Peevski’ye kamuoyunda söylenildiği şekliyle, “oligark” ifadesiyle seslendi.
Çakırov, 8 Ocak 2025’te, Ekim 2024’teki seçimlerden iki ay sonra “hükümet görüşmelerine katılmaya hazır olduğunu” açıkladı.
Şartlar
Çakırov’un 8 Ocak Çarşamba günü GERB-SDS ittifakının adayı Rosen Zhelyazkov’a çağrısı günler içinde karşılık buldu. Çünkü APS’nin 19 milletvekili vardı ve Zhelyazkov, Türklerin desteğiyle Ulusal Meclis’te 121 olan çoğunluğu geride bırakabilirdi.
Çakırov, Bulgar milliyetçisi aşırı sağcı Vazrazhdane ve DPS-NN ile Peevski’nin dışarıda tutulmasını, hükümet görüşmelerine dahil edilmemesini şart koştu.
“Demografik krizin aşılması”, “sağlık ve sosyal politikalarda reform gerçekleştirilmesi”, Çakırov’un diğer şartları arasındaydı.
Dört yıldır devam eden siyasi krizin “ekonomik krize yol açtığını” söyledi ve ASP olarak GERB-SDS’nin adayı Zhelyazkov’a bu iki şart dahilinde arka çıkacaklarını vurguladı.
Çakırov, “Siyasi istikrarın olmadığı bir ortama yabancı yatırımcıyı çekmekte zorlanıyoruz,” diyordu.
Zhelyazkov, ASP’nin teklifi sonrası, 14 Ocak Salı günü “ciddi ideolojik engellerin aşıldığını”, “gerekli tavizlerin verildiğini” söyledi.
Bunun üzerine 15 Ocak Çarşamba günü APS Merkez Komitesi toplandı ve Zhelyazkov’a destek verileceği duyuruldu.
16 Ocak Perşembe günü Ulusal Meclis’te konuşan Çakırov, “ulusal sorumluluklarından” ötürü yeni bir hükümet kurulması yönünde GERB-SDS ittifakının adayını desteklediklerini açıkladı.
Yeni hükümette BSP ve ITN’ye dörder bakanlık ayrıldı. Kabinedeki çoğunluk, seçimleri ilk sırada tamamlayan GERB-SDS ittifakında.
Zhelyazkov, Başbakan olarak Ulusal Meclis’ten geçtikten sonra yaptığı konuşmada, Çakırov’un şartlarıyla bağlantılı olacak şekilde, “Hükümet, eğitim ve sağlık hizmetlerine odaklanacak, vatandaşın yaşam kalitesine öncelik verecek,” ifadelerini kullandı.
İlk açıklamasında mali istikrarı tesis etme ve Bulgaristan’ı AB ve NATO yanlısı bir çizgide tutma sözü verdi.
Zhelyazkov, 13 Aralık 2021’de Ulusal Meclis tarafından onaylanan ve yedi ay sonra düşürülen Kiril Petkov hükümeti sonrası Başbakan olarak Meclis’ten geçen ilk politikacıydı.
Bulgaristan’da, 2021 yılında gerçekleştirilen nüfus sayımına göre ülkede yaşayan Türk kökenli vatandaşların sayısı 508.378’di. Bu, 6,5 milyonluk toplam nüfusun yüzde 8,4’üne denk geliyor.
Kaynak: euronews
