Bosna Hersek Merkez Bankası tarafından yayınlanan verilere göre Türkiye, geçtiğimiz yıl Bosna Hersek’e en fazla yatırım yapan ikinci ülke oldu.
Kurum tarafından yayınlanan istatistikler, Türkiye’nin Bosna Hersek’le olan tarihi, kültürel ve sosyal bağlarına rağmen bu ülkeye yatırımların düşük kaldığına yönelik iddiaları çürüttü.
2021 yılında Bosna Hersek’e doğrudan yabancı yatırımların miktarı 971 milyon KM olurken en büyük yatırımcılar sırasıyla İsviçre (210,8 milyon KM), Türkiye (147 milyon KM) ve Büyük Britanya (126,1 milyon KM) oldu.
Türkiye destek ve yardımlarda da zirvede
Türkiye ve Bosna Hersek ilişkiler söz konusu olduğunda Bosna Hersek’teki belirli basın organlarının yaptığı en sık eleştiri, Türkiye’nin Bosna Hersek’e yatırım yapmadığı ve sadece “sevgi ve selam” yolladığı yönündeydi.
Ancak bu analizler güncel olmayan istatistiklere yoğunlaşmanın yanı sıra Türkiye’nin Bosna Hersek’e sağladığı destekleri de görmezden geliyor. Bugün Bosna Hersek’in turizmde para kazandığı birçok kültürel ve tarihi yapı, Türk kurumlarının desteğiyle gerçekleştirilen bakım ve restorasyonlar sayesinde işler halde bulunuyor. Fabrikalar, okullar ve Bosna Hersek’e gönderilen yardımların değeri de hesaplanamadığı için bundan söz edilmiyor.
Türkiye İş Birliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA), Bosna Hersek’teki savaşın sona ermesinden bu yana 25 yıldır Bosna Hersek’te faaliyet gösteriyor. Bu dönemde Bosna Hersek bölgesinde 900’ün üzerinde proje tamamlandı.
2016 yılında resmi açılışı yapılan Banja Luka’daki Ferhadiye Camii’nin restorasyonunun tamamlanmasını da TİKA devraldı ve aynı yıl Cazin’deki bir ortaokulun tadilatı da yapıldı. Saraybosna’daki “Aleksa Santic“ İlköğretim Okulu ise ısıtma sistemi ve futbol sahasının yenilenmesi için TİKA’dan yardım istedi. 2017 yılında TİKA sayesinde görme engelliler merkezi, işitme ve konuşma rehabilitasyon merkezi gibi altı okulda 16 özel sınıf donatıldı.
TİKA’nın eğitim sektöründeki yenileme ve restorasyon projelerinin tamamı burada yer almasa da sağlık sektöründeki yatırımlarından da bahsetmek önemlidir.
Bosna Hersek’te önemli binaların renovasyonu TİKA’nın yaptığı tek iş değil. Diğer şeylerin yanı sıra, 2014 yılındaki selden sonra TİKA, Maglaj’da 550 evi ve Zepce ve Sanski Most’daki yüzlerce evi yeniden inşa etti. TİKA, Janja nehir yatağının yenilenmesi, Donji Vakuf, Gornji Vakuf ve Buzim’deki spor salonlarının, Trebinje’deki kültür merkezinin, Dzebara camisinin avlusundaki müzenin ve Zeki Efendi anıtının restorasyonu için dört milyon KM’den fazla kaynak bağışladı.
Ayrıca kırsal kalkınma için çiftçilere destek veren çok proje var. Bu projelerden biri, 2009/2010’un bir parçası olarak arıcılığın desteklenmesidir. Busovaca’da 75 aile, ekonominin bu koluna girmek için fon aldı.
Livno, Bugojno, Srebrenitsa, Zvornik, Zavidovici, Bratunac ve Gacko’da yüzden fazla aileye sera sağlandı.
Bu projeler, tarım ve hayvancılık yoluyla serbest meslek sahibi olmalarına destek olarak ülkeye geri dönen ailelerle ve büyük ölçüde işsiz kadınlarla yürütülmüştür. Böylece çok sayıda aile hayvancılıkla uğraşma fırsatı buldu.
TİKA, 2010 yılından bu yana çok sayıda polis memurunun katıldığı Uluslararası Polis Memurları Eğitim Programı’na da başlamıştır. Dört yıl üst üste yangınla mücadele eğitiminin yanı sıra doğada arama kurtarma eğitimi ve medya görevlilerine yönelik eğitimler gerçekleştirdi.
Bosna Hersek’teki en aktif Türk kurumlarından biri de bugüne kadar birçok projeye imza atan Türkiye Cumhuriyeti Diyanet İşleri Bakanlığı’dır. 1,8 milyon avro değerindeki bağışla 2008 yılında Gorazde’de bir cami inşa edildi.
2008 yılından günümüze kadar ülkemizdeki çeşitli “Kardeş Şehirler“ projeleri aracılığıyla değerli mali yardımlar göderilmiştir. Yalnızca 2011’de mali yardım 200 bin avroyu, 2012’de ise 150 bin avroyu aştı.
Diğer şeylerin yanı sıra, 2013 yılında açılan Jablanica’daki Şehir Camii için 20 bin avro, Banja Luka’daki Ferhadiye Camii için 401.215 avro, Tesanj’daki cami için 170.600 avro, Mrkonjic-Grad’daki cami için 194 bin avro tahsşs edildi. Olovo’daki cami için bir buçuk milyon avro, Doboj’daki İslam Kültür Merkezi için ise 116 bin avro harcandı.
2014 yılında, yıllardır inşaatı tamamlanmayan Bosna Hersek İslam Birliği Riyaset binasına yüz bin avroluk bağış yapıldı.
Türkiye Vakıflar Müdürlüğü, bugün Saraybosna’nın en güzel yapılarından birini temsil eden İsa Bey’in hamamının yenilenmesi için 2,5 milyon KM’den fazla yatırım yaptı. Bundan kısa bir süre sonra, Türkiye Vakıflar Müdürlüğü Bosanska Gradiska’daki Derviş-Hanımın medresesinin yenilenmesi için 600 bin KM yatırım yaptı.
TİKA bugüne kadar 50 milyon KM daha yatırım yaptı. Bu miktar birkaç projeye harcandı.
Sadece doğrudan yatırımlara bakıldığında, burada belirtilenler dışında Türkiye, Bosna Hersek’teki yatırımların değeri açısından 11. sırada yer alıyor. Önde gelen yatırımlar arasında bugün 910 kişinin çalıştığı 110 milyon avroluk yatırımla “Natron-Hayat“ yer alıyor. Lakavac’ta 510 kişinin doğrudan, 350 ise dolaylı olarak çalıştığı 150 milyon avroluk yatırımla “Şişecam Soda“ var. Ziraat Bankası 32 şubesi ve 240 milyon KM ödenmiş sermayesi ile Bosna Hersek’in önde gelen bankalarından biri.
Ek olarak, bir anaokuluna, “İsa Bey İsakovic“ İlköğretim okuluna, Uluslararası “Sedef“ Lisesi’ne, Uluslararası Saraybosna Üniversitesi’ne sahip olan Türkiye Eğitim Geliştirme Vakfı “Sedef“ buluunmaktadır. “Sedef“ okullarının toplam yatırım değeri 40 milyon avroyu buluyor. Pandemide kimsenin işsiz kalmadığı bu eğitim kurumlarında şu anda 306 kişi çalışıyor.
Türk okullarından bir diğeri de Saraybosna’da anaokulu, ilkokulu ve ortaokulu bulunan “Maarif“ okuludur. Henüz üç yıldır faaliyet göstermesine rağmen “Maarif“ okullarının yatırımı 2,5 milyon avrodan fazla ve 80 kişi istihdam edilmektedir.
Türk Kızılay 140’tan fazla ülkeye yardım ediyor. Kızılay, Bosna Hersek Kızılhaçına 644.210 dolar değerinde mali yardım sağladı.
Diğer şeylerin yanı sıra, Türkiye Cumhuriyeti’nden burslu olarak Türkiye’de eğitim gören gençler de var. 1992-2019 yılları arasında Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) bu bölgeden toplam 991 öğrenciye burs verdi.
Kaynak: Balkan News
