Hırvatistan’ın Haziran 1991’de Yugoslavya’dan ayrıldığını açıklamasının ardından başlayan savaştaki en büyük ve kanlı çatışmaların yaşandığı Vukovar’daki olaylar, aynı yılın ağustosundan kasımına kadar sürdü.
Yugoslav askerler ve Sırp paramiliter birlikleri, 3 ay boyunca Vukovar şehrini kuşatma altında tuttu.
Çatışmaların başladığı dönemde yoğun top atışına maruz kalan şehirde yaşananlar, kentin işgaliyle sona erdi. Nüfusunun büyük çoğunluğu Hırvat olan Vukovar’ın işgalinin ardından kentteki siviller işkenceye uğradı, öldürüldü ve sürgün edildi.
Resmi olmayan rakamlara göre, Vukovar’da 3 binden fazla insan öldürüldü, binlerce insan toplama kamplarında esir tutuldu.
Kahraman Şehir
87 gün boyunca Yugoslav ordusunun ve Sırp paramiliter güçlerin saldırılarına maruz kalan Vukovar, hem verdiği kayıplarla hem de direnişiyle “Hırvatistan’da özgürlüğün sembolü” ve “kahraman şehir” olarak da nitelendiriliyor.
Hırvatistan’ın doğusunda, Sırbistan sınırında bulunan Vukovar, 87 gün süren kuşatmanın ardından 18 Kasım 1991’de Sırp güçlerinin eline düşerken, kuşatmada hayatını kaybedenler ise her yıl 18 Kasım’da törenlerle anılıyor.
Katliam kurbanları anısına inşa edilen anıt mezarlıkta düzenlenen törene, hem yurt dışından hem yurt içinden her yıl binlerce insan katılıyor.
Günde 11 bin bomba
Hırvatistan’daki savaşın en kanlı mücadelesinin verildiği Vukovar’a kuşatma boyunca bazı günler 11 bine yakın bomba atıldı.
Kuşatmanın sonunda adeta yerle bir olan şehirde, binlerce sivil ve asker hayatını kaybetti, toplama kamplarında esir tutuldu.
İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Avrupa’da en büyük yıkımın yaşandığı şehirlerden Vukovar’daki zararın 1,3 milyar avrodan fazla olduğu tahmin ediliyor.
Sırp işgali 1998’e kadar sürdü
Kuşatmanın ardından başlayan Sırp işgali 15 Ocak 1998’e kadar sürerken, işgal döneminde şehirde ve civardaki Sırp olmayan nüfus sürgün edildi, Vukovar Hastanesi’ndeki yaralı ve çalışanlara yönelik de savaş suçları işlendi.
Vukovar Hastanesi’nin verilerine göre, bin 624 kişi hayatını kaybetti, yaklaşık 7 bin esir toplama kamplarına götürüldü, büyük çoğunluğu Hırvatlar olmak üzere 22 bin civarında Sırp olmayan sivil şehirden sürgün edildi. Vukovar’da hala 500’e yakın kişinin kayıp olduğu biliniyor.
Saldırılar 25 Ağustos 1991’de başladı
Hırvatistan’ın doğusunda, Tuna Nehri kıyısında bulunan Vukovar’ın ele geçirilmesi için saldırılar 25 Ağustos 1991’de başladı. Yugoslav ordusu ve Sırp paramiliter gruplar, 25 Ağustos’ta tanklı ve piyade birlikler halinde şehre doğru harekete geçti. O günlerde ülkenin her yerinde cepheler açılmıştı. Yugoslav ordusu komutanları Vukovar’ın bir haftada ele geçirileceğini planlasa da şehrin direnişi bu planları bozdu. Kuşatma ve çatışmalar 87 gün sürdü. Ağır silahları bulunan Yugoslav ordusu ve Sırp grupların sayısının 30 bin, şehri savunan Hırvatların sayısının ise 3 bin civarında olduğu tahmin ediliyor. Yugoslav ordusu savaş uçakları, tanklar ve havan topları ile şehri bombaladı. Şehri savunan Hırvat güçleri birkaç kez kuşatmayı delmek istese de bunu başaramadı.
Kuşatma altındaki şehirde yaşam koşulları da zordu. Elektrik olmadığı gibi su ve yiyecek de kısıtlıydı. Siviller haftalarca bodrum ve sığınaklarda kalıyor, şehir hastanesi ağır hasar gördüğünden zor şartlarda ihtiyaca cevap vermeye çalışıyordu.
Şehir tamamen yerle bir edilse de Vukovar’daki direniş Yugoslavya’nın dağılmasında sembolik bir öneme sahip oldu. Zira, Vukovar’daki çatışmada Yugoslav ordusunun Sırbistan’ın o dönemdeki cumhurbaşkanı Slobodan Miloşeviç’in “Büyük Sırbistan” ideolojisini destekleyen bir orduya dönüştüğü görüldü.
Hırvatistan Meclisinin 1999’da aldığı kararla her yıl 18 Kasım günü “Hırvat bağımsızlığının sembolü” olarak nitelendirilen Vukovar şehrindeki kurbanlar ve şehrin savunucuları için anma törenleri düzenleniyor.
Savaş suçları
Hırvatistan’daki Geçmişle Yüzleşme Merkezinin verilerine göre, Vukovar’daki çatışmalarda ve sonrasında toplama kamplarında 3 binden fazla sivil ve asker hayatını kaybetti.
Vukovar’daki olaylarla ilgili 1991-2014 arasında 232 kişi hakkında iddianame hazırlandı, 85 kişi hakkında çeşitli cezalar verildi.
Vukovar ile ilgili bazı davalar Hırvatistan mahkemelerinde, bazıları ise Sırbistan mahkemelerinde görülürken, önemli davalar Lahey’deki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde (ICTY) karara bağlandı.
ICTY savcılığı, 6 farklı savaş suçundan 9 Sırp hakkında iddianame hazırladı.
ICTY, eski Yugoslav ordusu komutanlarından Mileta Mrkşiç’i 20 yıl, Veselin Şlyivançanin’i 10 yıl hapse mahkum etti. Tutuklu yargılanan Slavko Dokmanoviç, hakkındaki karar açıklanmadan önce 1998’de intihar ederken, Sırp lider Slobodan Miloşeviç de cezası belli olmadan önce Lahey’deki cezaevinde öldü.
Kaynak: Balkan News
