Batı Balkan ülkesi Bosna Hersek’te 1992-1995’te yaşanan savaşın ardından faaliyetlerine başlayan Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), çeyrek asırdır ülkedeki tarihi ve kültürel mirasın korunmasına destek veriyor.
Bosna Hersek’te birçok alanda yüzlerce projeyi hayata geçiren TİKA, özellikle Osmanlı mirası ve savaş zamanında yıkılan veya hasar gören camilerin yeniden hayata kazandırılması için büyük özenle çalışıyor.
Başkent Saraybosna’nın en eski camisi olan Hünkar Camisi’nin bakım, onarım ve restorasyon işlemlerine 2014’te başlayan TİKA, Fatih Sultan Mehmed’in Bosna Hersek’teki varlığının en önemli sembollerinden biri olarak dikkati çeken bu caminin çevre düzeni, hazirelerin okunması ve restorasyonunu üstlendi.
İnşasının 1457 olarak tarihlendirildiği Hünkar Camisi, restorasyon işlemlerinin tamamlanmasının ardından 20 Mayıs 2015’te Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katımıyla yeninden hizmete açıldı.
TİKA’dan yapılan açıklamada, eylülde caminin iç konservasyon çalışmalarına başlandığı belirtilerek söz konusu çalışmaların yıl sonuna kadar tamamlanacağı ifade edildi.
Saraybosna’daki en eski camilerden biri olarak kabul edilen Kalın Hacı Ali Camisi’ndeki kazı çalışmalarına da destek veren TİKA, burada Osmanlı dönemine ait seramik parçalar, mezar taşları ve daha birçok tarihi eserin gün yüzüne çıkarılmasına olanak sağladı.
TİKA, Saraybosna’da 1535 yılında inşa edildiği düşünülen ve yıllar içerisinde büyük zarar görerek sadece kalıntılarının günümüze ulaşabildiği caminin kazı çalışmalarına 2017’de destek verildiğini kaydetti.
Saraybosna’daki bir diğer tarihi cami olan Sagrakçı Hacı Murat Camisi’nin de ısıtma sistemi, dış doğramaları, duvar ve tavan sıvaları ile tuvalet ve abdesthaneleri TİKA tarafından yenilendi.
Savaşta temellerine kadar yıkılan camiler yeniden yapıldı
TİKA, Bosna Hersek’teki savaş sırasında 7 Mayıs 1993’te Sırp güçler tarafından temeline kadar yıkılan tarihi Ferhadiye Camisi’nin yapımını üstlenerek Osmanlı mirası caminin bugün ilk günkü ihtişamıyla dimdik ayakta durmasını sağladı.
Banja Luka kentindeki caminin Bosna Hersek İslam Birliği tarafından 1999’da başlatılan yeniden inşa çalışmaları kaynak yetersizliği nedeniyle durma noktasına gelirken TİKA’nın 2014’te devraldığı çalışmalar kapsamında cami 7 Mayıs 2016’da ibadete açıldı.
Ferhadiye Camisi’nin Sırp güçlerince yıkıldığı 7 Mayıs tarihi ise ülke genelinde Camiler Günü olarak anılıyor.
Savaşta Sırp güçler tarafından temellerine kadar yıkılan bir diğer cami olan Foça Hünkar Camisi’nin de yarım kalan inşaatı TİKA’nın desteğiyle 2016’da tamamlandı.
II. Bayezid tarafından 1500 yılında inşa edilen Osmanlı mirası cami 2004’te ulusal anıt ilan edilirken 2012’de başlatılan yeniden inşa çalışmaları yaşanan maddi sıkıntılar nedeniyle yarım kaldı.
TİKA’nın tamamladığı cami inşaatının yanına abdesthane, gasilhane ve şadırvan inşa edildi, çevre düzenlenmesi tamamlandı, cami içerisinde kalem işleri yapıldı, cami halıları döşendi ve 11 adet hat levha hazırlanarak camiye yerleştirildi.
TİKA, Bosna Hersek genelindeki camileri yeniledi
Gacko’da 2008’de yaşanan yangında kullanılmaz hale gelen Kula Fazlagic Camisi TİKA tarafından onarılarak 2009’da yeniden ibadete açıldı.
Bosna Hersek’in orta kesimlerindeki Donji Vakuf’ta bulunan ve 1617’de inşa edilen Handaniya Camisi’nin de inşaat hazırlık, duvar, beton ve zanaat işleri TİKA tarafından yapıldı.
Maglaj’da Osmanlı mirasının en güzel örneklerinden birisi olan Kurşunlu Camisi de TİKA’nın desteğiyle 2014’te yeniden hayata kazandırıldı.
Kalavun Yusuf Paşa tarafından 1560’da inşa edilen Kurşunlu Camisi’nin restorasyon çalışmalarının üstlenen TİKA, Bosna Hersek’te ulusal anıt ilan edilen bir caminin daha bugüne ulaşmasını sağladı.
Hırvatistan sınırındaki Bosanska Kostajnica’daki Aziziye Camisi’nin ısıtma sistemini yenileyen TİKA, Mostar’daki Koski Mehmet Paşa Cami ile Keyvan Kethüda Camisi ve Bugojno’daki II. Sultan Ahmet Camisi’nin restorasyon, statik, elektrik, mekanik ve çevre düzenleme projelerini üstlendi.
TİKA, Glamoc’taki Malkoç Bey Camisi’nin ise halı, avize ve aydınlatma malzemelerini temin ederek caminin ibadete açılmasına katkı sağladı.
AA
